Για να συνειδητοποιήσουν το χρόνο που περνούν μπροστά στις οθόνες και όχι σε κάτι άλλο, 10χρονα παιδιά επιχείρησαν να αποσυνδεθούν για μια ολόκληρη εβδομάδα.
Μετάφραση: Κατερίνα Παναγιωτοπούλου
«Ω όχι…». Η σπαρακτική φωνή των μαθητών της Στ’ Δημοτικού που κλήθηκαν να περάσουν μια εβδομάδα μακριά από την τηλεόραση και την κονσόλα παιχνιδιών ειλικρινά δεν ενθουσιάζει. Η ιδέα έμοιαζε ακατανόητη για τα 23 παιδιά του Δημοτικού Σχολείου Manin, στο 19ο διαμέρισμα του Παρισιού. Ελάχιστα παιδιά ηλικίας 9 και 11 χρονών δεν έχουν μια οθόνη στο δωμάτιο τους.
Γιατί να περιορίσουμε κάτι στο βαθμό που έχει μπει για τα καλά στην καθημερινότητα τους; «Ο στόχος δεν είναι να τους πούμε να σταματήσουν τις οθόνες, ούτε να τα διαολίσουμε, εξηγεί η δασκάλα τους Irene Munch, αλλά να τα κάνουμε να σκεφτούν για την προσωπική τους κατανάλωση, να τα κάνουμε να συνειδητοποιήσουν ότι είναι επίσης καλό να περνάς το χρόνο σου με τους φίλους σου, την οικογένεια, τουλάχιστον στο τραπέζι…»
Μια ώρα κινούμενα σχέδια το πρωί πριν φύγουν για το σχολείο, μια ώρα το μεσημέρι, όταν δεν τρώνε στο κυλικείο, το ίδιο όταν τρώνε το απογευματινό τους ή στο οικογενειακό γεύμα, χωρίς να υπολογίσουμε την ταινία ή την εκπομπή με την οποία αποκοιμώνται … Αρχικά, τα παιδιά πρέπει να κάνουν τον απολογισμό της «συνηθισμένης χρήσης της οθόνης». Και οι αριθμοί ανεβαίνουν στα ύψη: τρεις ώρες κατά μέσο όρο γυρίζοντας από το σχολείο και πολύ περισσότερο το Σαββατοκύριακο… Τα παιδιά έχουν μεγάλη δυσκολία να υπολογίσουν τον αριθμό των ωρών . Στην Στ’ τάξη, οι συμμαθητές τους περνούν κατά μέσο όρο έξι ώρες μπροστά στην οθόνη (τηλεόραση, smartphone, υπολογιστής), σύμφωνα με τη διεθνή έρευνα Health Behaviour in School-aged Children το 2016. Αρκετά μακριά από τις δύο ώρες που συστήνεται διεθνώς, το μέγιστο, καθημερινά.
Τον χρόνο για την οθόνη τον πήραν από τον ύπνο. «Ποιος κοιμάται στις 9 και μισή το βράδυ;», ρωτά η Irene Munch. Οι λίγοι που διαθέτουν κουράγιο σηκώνουν το χέρι και προκαλούν την κοροϊδία. Είναι καλό να ευαισθητοποιηθούν οι οικογένειες για τις επιπτώσεις της κατάχρησης της οθόνης στην υγεία τους (παχυσαρκία, μυωπία, υπνηλία…) και να γνωρίσουν ότι η πρωτοβουλία αυτών των εβδομάδων χωρίς οθόνη έχει ξεκινήσει εδώ και δέκα χρόνια. Για την Irene Munch, υπάρχει μια σαφής συσχέτιση των δυσκολιών συγκέντρωσης ορισμένων μαθητών και των συνηθειών τους να υπερκαταναλώνουν την οθόνη. Αυτό που βλέπει στην τάξη, είναι κουρασμένα παιδιά που βρίσκονται σε υπερδιέγερση, που έχουν ανάγκη διαρκούς τόνωσης, που δεν αντέχουν να πλήττουν, που μερικές φορές τους λείπει η ενσυναίσθηση, η αυτονομία, που μπορεί να ανησυχούν από τις εικόνες που δεν έχουν καταλάβει…
«Πιο δυνατοί και από την τηλεόραση!»
«Η τηλεόραση, η ταμπλέτα, η κονσόλα … όλα αυτά για μια εβδομάδα χωρίς οθόνη, πάει τελείωσε!», ανακοινώνει αποφασιστικά η δασκάλα. «Τι θα κάνουμε στη θέση τους;» ανησυχεί η Aminata. H Irene Munch παρουσιάζει λοιπόν την εβδομάδα με τη μορφή ενός μεγάλου παιχνιδιού όπου ένα παιδί, αν δεν έχει δει οθόνη για πέντε χρονικές κατανομές της ημέρας, θα μπορέσει να συγκεντρώσει πόντους (αν είναι επικυρωμένοι από τους γονείς), για εκείνον, για την τάξη του και τελικά για το σχολείο. Το εγχείρημα φαίνεται ήδη πολύ πιο δελεαστικό.
Προκειμένου να κερδίσουν πόντους, τα χέρια σηκώνονται και οι ιδέες αρχίζουν. «Να βγούμε έξω», «να πάμε στην πισίνα», «να παίξουμε», «να κοιμηθούμε», «να προσκαλέσει ο ένας τον άλλον», «να μαγειρέψουμε με τη μητέρα», «να κάνουμε τα μαθήματα μας»… «Είστε εσείς που αποφασίζετε να ανάψετε την οθόνη, είστε πιο δυνατοί από την τηλεόραση σας, μπορείτε να τη σβήσετε!» Η δασκάλα ξεσηκώνει τους μαθητές. «Εγώ δεν μπορώ», ανησυχεί με ήπιο τρόπο ο Atchi, εθισμένος στο διαδικτυακό παιχνίδι Movie Star Planet για το οποίο παίζει με μεγάλη αγωνία αυτή την εβδομάδα. Κάθε μαθητής φεύγει με μια λίστα ιδεών για εναλλακτικές δραστηριότητες που έχουν οι ίδιοι ετοιμάσει.
Την ημέρα Χ, ένα πανό, τοποθετήθηκε στην είσοδο του σχολείου, το οποίο έγραφε τον αριθμό των πόντων που κέρδισε η κάθε τάξη, καθώς και τις δραστηριότητες που πρότειναν οι γονείς των μαθητών για να κρατήσουν απασχολημένα τα μικρά τους, σε περίπτωση έλλειψης ιδεών: Lego στη La Villette, πικ-νικ, ποδόσφαιρο … «Για τους πιο μικρούς, η εβδομάδα χωρίς οθόνη είναι γιορτή, κάνουν δραστηριότητες που δεν συνηθίζουν να κάνουν», υπογραμμίζει η Veronica Ortiz, εκπρόσωπος των γονέων, μητέρα του Adam, που ο ίδιος αποφάσισε μόνος του να οργανώσει μια βραδιά πυτζάμα. H Irene Munch το εκμεταλλεύεται για να ευαισθητοποιήσει τους γονείς: «Όταν τα παιδιά βλέπουν όλη την ημέρα τους γονείς τους κολλημένους στο τηλέφωνο, σκέφτονται ότι αυτό είναι καλό … Δεν τους δημιουργούν την επιθυμία να κάνουν κάτι άλλο. Αλλά και η πλήξη κάνει και αυτή καλό.»
«Πριν έπαιζε πολύ με τα Lego»
Ακόμα και αν οι γονείς είναι ή δεν είναι ευαισθητοποιημένοι στους κινδύνους που εγκυμονούν οι οθόνες, τα περισσότερα παιδιά στο σχολείο είναι έτοιμα να παίξουν με τη θέληση τους. «Η κόρη μου κλείνει τα μάτια της για να πάει στο δωμάτιο της αν η τηλεόραση είναι αναμμένη στο σαλόνι», χαμογελά η Latifa, η οποία ήθελε πολύ να υποστηρίξει την κόρη της σε αυτή την πρόκληση. Τα δύο παιδιά της Jeanne παίρνουν την εβδομάδα χωρίς οθόνη «πολύ στα σοβαρά»: «Για εμάς είναι ευχάριστο, δεν έχουμε ανάγκη να τσακωθούμε. Το γεγονός ότι βάζει τικ στα κουτάκια να το δείξει στη δασκάλα, το να μη χάσει πόντους στην τάξη», τους δημιουργεί κίνητρα.
Η Judith, μητέρα του 9χρονου Leo, που δουλεύει στο σπίτι, έχει περισσότερες δυσκολίες: «Μέχρι πέρσι ο γιος μου έπαιζε πολύ με τα Lego, σχεδίαζε, αλλά από τότε που πήρε το iPad τα Χριστούγεννα, έχει γαντζωθεί, σε αυτό και έχει εγκαταλείψει τα υπόλοιπα.» «Ο φόβος μου είναι ότι δεν θα έχει πλέον καμία άλλη περιέργεια, και ότι όλα τα άλλα θα τον κάνουν να πλήττει», λέει ανήσυχη.
Το σαββατοκύριακο, πολλοί μαθητές της τάξης της Irene Munch «έσπασαν» τουλάχιστον μια φορά. «Όταν γυρίζω η τηλεόραση είναι ήδη αναμμένη από τον μικρό μου αδελφό ή τη μικρή μου αδελφή», παραπονείται η Julia. H Aya, που συγκέντρωσε μερικές φίλες από την τάξη της την Κυριακή, για να γιορτάσει τα γενέθλια της (πήρε ένα iPhone 5S), οργάνωσε ένα καραόκε… «Μας έκανες να χάσουμε πόντους!», της προσάπτει η Atchi. Παρόλα αυτά στο τραπέζι, έφαγε με την πλάτη στην τηλεόραση, που έχει το θρόνο της στο σαλόνι, έχασε επεισόδια από την αγαπημένη της σειρά…. Ο David, που συμμετείχε σε αυτή την προσπάθεια, τη βρήκε «πολύ, πολύ σκληρή». Οι γονείς του απουσιάζουν συχνά το βράδυ για τη δουλειά τους και η παρουσία της τηλεόρασης έλλειψε σε αυτόν και στην αδελφή του.
«Απλά πράγματα που δεν κάνουν πλέον»
Συνολικά τα περισσότερα παιδιά είναι ευχαριστημένα να συμμετέχουν στο παιχνίδι και βλέπουν σε αυτό ένα σωρό πλεονεκτήματα. «Δεν βγαίνουμε πλέον έξω», χαίρεται ο Abdou, που εκτίμησε ότι είναι σε φόρμα αφού κοιμάται νωρίτερα – πριν τις 11… Ο Idriss πήγε στο εστιατόριο με τον πατέρα του, ο Adam ζωγράφισε ολόκληρες σελίδες manga, o M’Bata ετοίμασε μαζί με τη μητέρα του το αγαπημένο του επιδόρπιο, ενώ άλλοι γονείς προτίμησαν να επιμείνουν στην προπαίδεια…
«Τα παιδιά στράφηκαν σε αυτό που έχουν ήδη, στα απλά πράγματα που δεν κάνουν πλέον, βοηθούν στη μαγειρική, περνούν χρόνο με τους γονείς τους, τα παιδιά το θέλουν αλλά οι γονείς δεν το σκέφτονται ή δεν έχουν το χρόνο, τα μέσα», διαπιστώνει η Irene Munch.
Η Atchi δέχτηκε να μεταφέρει η μητέρα της την τηλεόραση από το δωμάτιο της. Αλλά βιάζεται να τη βάλει πάλι; Όχι αναγκαστικά, «προτιμώ να πάω στο σαλόνι να δω τηλεόραση μαζί με τον πατέρα μου και τη μητέρα μου».
«Ξεχνάμε την απλότητα», διαπιστώνει ο Osvaldo, πατέρας ενός μαθητή, ο οποίος θυμάται ότι όταν ήταν μικρός στην Ιταλία, η τηλεόραση ήταν όλη την ώρα αναμμένη. Στο σπίτι στο εξής, είναι κλειστή κατά τα γεύματα. «Αυτό επιβάλλει επίσης μια αλλαγή στο ρυθμό των γονέων.» Γιατί καμιά φορά οι οθόνες είναι βολικές για να πάρεις μια ανάσα μετά από μια μέρα ή εβδομάδα δουλειάς…
Η Latifa αναφέρει: κατά τη γνώμη της, οι γονείς εγκαταλείπουν πάρα πολύ συχνά τα παιδιά τους στις οθόνες, σαν να πρόκειται για «μπιμπερό», κατεβάζουν συχνά τα χέρια. Ανησυχεί πάρα πολύ για το ότι το ιντερνέτ (στο οποίο έχουν πρόσβαση πολλοί μαθητές της τάξης της Irene Munch) μπορεί να εκθέσει τα παιδιά. Οι δυο της γιοί που πάνε γυμνάσιο δεν έχουν δικαίωμα στο smartphone τους κατά την είσοδο τους στο σχολείο. Η ταμπλέτα και οι οικογενειακοί υπολογιστές είναι κλειδωμένοι σε ένα χρηματοκιβώτιο. «Σκεφτόμαστε, εντάξει, είναι πολύ ήσυχα μπροστά στην τηλεόραση, τον υπολογιστή αλλά στο σπίτι μας μπαίνουν τα κοινωνικά δίκτυα χωρίς την έγκριση μας.»
Την τελευταία μέρα της εβδομάδας χωρίς οθόνη είναι ευκαιρία για μια πνευματική άσκηση, προκειμένου να αξιολογηθεί ο συνολικός αριθμός πόντων που πήρε η τάξη. Ο απολογισμός δεν είναι κακός και μόνο μια μικρή μειοψηφία μαθητών δεν ήθελε ή δεν πέτυχε να παίξει στο παιχνίδι. «Κερδίσαμε και απέναντι σε ποιους;» τους ρωτά η δασκάλα. «Απέναντι σε μας τους ίδιους», αναλύει η Idriss. «Απέναντι στις οθόνες», συμπληρώνει ο Abdou, υπερήφανος που κατάφερε να «αντισταθεί» , «γιατί δεν είναι πιο δυνατά από εμάς». «Όταν δεν υπάρχει οθόνη, το σπίτι είναι πιο ήσυχο», κρίνει ο Richard, που απαίτησε από τους γονείς του να αποσυνδέσουν το Wi-Fi για όλη την εβδομάδα. “Προτιμώ όταν μπορώ να κάνω λίγο από όλα», λέει ο Mamadou. Το μήνυμα πέρασε.
Πώς να βοηθήσουμε τα παιδιά απέναντι στις οθόνες;
Εκτός της εμπειρίας αποσύνδεσης από την οθόνη για μια εβδομάδα, η ένωση Alerte (ένωση για την εκπαίδευση μείωσης του χρόνου μπροστά στην οθόνη) προτείνει τέσσερα σημεία, τέσσερεις ιερές περιόδους κατά τις οποίες τα παιδιά θα πετύχουν να ξεπεράσουν την οθόνη –το πρωί (τη στιγμή που η ικανότητα προσοχής είναι μεγαλύτερη) – κατά τη διάρκεια του γεύματος (για να προωθηθούν οι οικογενειακές συζητήσεις) – πριν από τον ύπνο (για να τα βοηθήσουν σε έναν καλό ύπνο) –στο δωμάτιο τους (για να αποφύγουν τα παιδιά να βρίσκονται μόνα τους απέναντι σε περιεχόμενα που μπορούν να τα σοκάρουν)
Το άρθρο δημοσιεύτηκε στον ιστότοπο lemonde.fr στις 4/6/2017
