«Το τελευταίο επεισόδιο στα Ίμια είναι ανησυχητικό, γιατί δεν συνιστά απλώς μια πράξη επίδειξης πυγμής απέναντι ειδικά στην Ελλάδα» τονίζει στην «Αυγή» σχετικά με τη στάση της Τουρκίας η Σία Αναγνωστοπούλου, καθηγήτρια Ιστορίας, βουλευτίνα Αχαΐας του ΣΥΡΙΖΑ και πρώην αναπληρώτρια υπουργός Εξωτερικών.
Η Σία Αναγνωστοπούλου επισημαίνει ότι το επεισόδιο στα Ίμια και η προκλητικότητα της Τουρκίας στην ΑΟΖ της Κύπρου εντάσσονται στο πλαίσιο αναζήτησης «μιας νέας, 'μεγαλοπρεπούς' εθνικής ταυτότητας της Τουρκίας, τόσο για το εσωτερικό της όσο και για το εξωτερικό της».
Η Σ. Αναγνωστοπούλου σημειώνει ότι αυτή η «αυτοκρατορική» στροφή της Τουρκίας ξεκίνησε μετά την παταγώδη αποτυχία της πολιτικής της Pax Turca, της προσπάθειας δηλαδή ανάδειξης της Τουρκίας σε «προστάτιδα δύναμη» της περιοχής. Παρατηρεί δε ότι και οι δύο αυτές στρατηγικές της Τουρκίας ξεκίνησαν από τη Συρία, υπογραμμίζοντας χαρακτηριστικά ότι «η Τουρκία έχασε το μονοπώλιο του αυθεντικού τοποτηρητή της 'Δύσης' στην περιοχή. Κι αυτό, παρά τους λεονταρισμούς, τη φοβίζει».
Η Σ. Αναγνωστοπούλου επισημαίνει ότι από τη μεριά της Ελλάδας απαιτείται «συνετή, ψύχραιμη και εντός κανόνων, δημοκρατικών και ευρωπαϊκών, αντιμετώπιση» τονίζοντας ότι «αν η Τουρκία αμφισβητεί τους κανόνες, η Ελλάδα πρέπει να επιμένει σε αυτούς». Επίσης δεν παραλείπει να επικρίνει την αντίδραση της Ν.Δ., εκτιμώντας ότι «φανερώνει την πλήρη αδυναμία της να κατανοήσει, την πολιτική της Τουρκίας στο σύνολό της». Σχετικά με το «Μακεδονικό», η Σ. Αναγνωστοπούλου δηλώνει αισιόδοξη, γιατί σε Ελλάδα και ΠΓΔΜ κυριαρχούν δυνάμεις που «έχουν συνείδηση των γεωγραφικών, πολιτικών και ιστορικών πραγματικοτήτων της περιοχής».
* Πώς κρίνετε το επεισόδιο στα Ίμια; Σας προβληματίζει αυτή η νέα κλιμάκωση της τουρκικής επιθετικότητας; Πώς απαντάτε στη σύνδεση που κάνει η Ν.Δ. με την πρόσφατη επίσκεψη του Ρ.-Τ. Ερντογάν;
Το τελευταίο επεισόδιο στα Ίμια είναι ανησυχητικό, γιατί δεν συνιστά απλώς μια πράξη επίδειξης πυγμής απέναντι ειδικά στην Ελλάδα προκειμένου η Τουρκία να «υπενθυμίσει» ότι στο Αιγαίο υπάρχουν κάποιες περιοχές τις οποίες η ίδια θεωρεί γκρίζες ζώνες. Είναι κάτι περισσότερο από αυτό. Εγγράφεται στο πλαίσιο ενός τουρκικού εθνικισμού που αποτελεί τον κεντρικό πυλώνα άσκησης πολιτικής τόσο στο εσωτερικό όσο και στο εξωτερικό της Τουρκίας. Αυτός ο τουρκικός εθνικισμός είναι επικίνδυνος γιατί έχει το εξής χαρακτηριστικό: την αναζήτηση μιας νέας, «μεγαλοπρεπούς» εθνικής ταυτότητας της Τουρκίας, τόσο για το εσωτερικό της όσο και για το εξωτερικό της. Πρόκειται για μια αναζήτηση την οποία εγκαινίασε ο Ρετζέπ Ταγίπ Ερντοάν και πάνω στην οποία ο ίδιος «έχτισε» την αλλαγή σελίδας της τουρκικής Ιστορίας και μέσα από αυτή την αλλαγή του πολιτειακού καθεστώτος της Τουρκίας. Αυτή η αλλαγή, που ξεκίνησε με τη ρητορική των μηδενικών προβλημάτων με τους γείτονες (μια Pax Turca στον ευρύτερο χώρο της ανατολικής Μεσογείου και των Βαλκανίων) και η οποία εξασφάλισε τη μέγιστη εσωτερική συνοχή στο όνομα της δημοκρατίας και της ευρωπαϊκότητας, έχει καταντήσει επικίνδυνη. Η Pax Turca απέτυχε παταγωδώς για πολλούς λόγους, από τους οποίους ο κυριότερος ήταν ότι κανείς από τους γείτονες δεν αναγνώριζε στην Τουρκία τον ρόλο της «προστάτιδας δύναμης» στην περιοχή. Από την «προστάτιδα δύναμη» η Τουρκία του Ερντογάν πέρασε στην αυτοκρατορική δύναμη απέναντι στους «άπιστους». Αυτό σημαίνει σπάσιμο όλων των κανόνων -διεθνών, ευρωπαϊκών, δημοκρατικών κ.λπ.- που διείπαν μέχρι πρότινος τις σχέσεις της Τουρκίας με τον γύρω από αυτήν κόσμο, και με την Ευρώπη λοιπόν και με την Ελλάδα (αναθεώρηση της Συνθήκης της Λωζάννης για παράδειγμα).
Με δεδομένα τα παραπάνω, οι κινήσεις της Τουρκίας στην περιοχή του Αιγαίου απαιτούν συνετή, ψύχραιμη και εντός κανόνων, δημοκρατικών και ευρωπαϊκών, αντιμετώπιση. Αν η Τουρκία αμφισβητεί τους κανόνες, η Ελλάδα πρέπει να επιμένει σε αυτούς, καθώς και στον ρόλο της ως κυρίαρχη των εθνικών αλλά και των ευρωπαϊκών συνόρων της. Ήρθε η ώρα πλέον να ορίσει η Ε.Ε. την πολιτική γεωγραφία της και να αναπτύξει σε σχέση με αυτή μια συλλογική πολιτική με τους γείτονές της. Αν το ένα σκέλος για το μέλλον της Ευρώπης επικεντρώνεται στην κοινωνική, δίκαιη και δημοκρατική Ευρώπη, το άλλο σίγουρα επικεντρώνεται στη διεκδίκηση μιας πολιτικής γεωγραφίας με κοινό συμφέρον και συλλογικότητα απέναντι στους γείτονες. Έχω αναφερθεί, σε άλλη ευκαιρία διεξοδικά, για το πώς η ίδια η Ε.Ε. κατέστησε την Τουρκία ρυθμιστή των συνόρων της και της γειτονιάς της.
Η Ν.Δ., με τις άστοχες δηλώσεις της (και όχι μόνο από αυτό), φανερώνει την πλήρη αδυναμία της να κατανοήσει την πολιτική της Τουρκίας στο σύνολό της και ακόμα χειρότερα την αδυναμία της να κατανοήσει την πολυπλοκότητα της κατάστασης στη γειτονιά μας αλλά και διεθνώς. Έχει έναν μπούσουλα περασμένων εποχών και με αυτόν (δεν) χαράσσει εξωτερική πολιτική. Η ανεύθυνη στάση της απέναντι στο «Μακεδονικό» το αποδεικνύει περίτρανα.
* Πώς βλέπετε την κατάσταση με την ΑΟΖ της Κύπρου και τις προκλητικές ενέργειες της Τουρκίας; Ποιες είναι οι επιδιώξεις της κατά τη γνώμη σας;
Η λέξη-κλειδί για να κατανοήσουμε την προκλητικότητα της Τουρκίας και στην ΑΟΖ της Κύπρου είναι «διαφεντεύω». Η αναζήτηση «μεγαλειώδους» ρόλου ωθεί την Τουρκία συνεχώς να δείχνει ότι αυτή είναι που διαφεντεύει την ευρύτερη περιοχή. Σε αυτό τον ρόλο συναντώνται όλα τα εθνικιστικά χαρακτηριστικά του παλαιού κεμαλισμού με τα νέα, αυτοκρατορικά χαρακτηριστικά του ερντογανισμού. Στην περιοχή της ανατολικής Μεσογείου «παίζονται» πολλά - κυρίως οικονομικά συμφέροντα. «Παίζονται» οι μεγάλοι δρόμοι του εμπορίου, ενέργειας και πετρελαίου. Όπως είπα και παραπάνω, η Ε.Ε. πρέπει πια (δεν υπάρχει χρόνος) με δημοκρατικούς κανόνες να ορίσει την πολιτική γεωγραφία της και το κοινό ευρωπαϊκό (και οικονομικό) συμφέρον, στο εσωτερικό της αλλά και με τους γείτονες της. Δεν μπορεί η υπεράσπιση αυτών των συμφερόντων να επαφίεται σε κάποιες εταιρείες για το δικό τους συμφέρον μόνο. Τα σύνορα της Ε.Ε. δεν μπορούν να μετατρέπονται σε φαρ ουέστ. Εννοείται ότι η λύση του Κυπριακού, με όλο το έδαφός της υπό την κυριαρχία των δημοκρατικών, διεθνών και ευρωπαϊκών κανόνων, με ένα κοινό, αλληλέγγυο κυπριακό συμφέρον, επείγει πια.
* Η Τουρκία έχει παράλληλα ένα σημαντικό ανοιχτό μέτωπο στη Συρία. Εκτιμάτε ότι η επιθετικότητά της προς Ελλάδα και Κύπρο συνδέεται με την εισβολή στο Αφρίν;
Απολύτως. Η αναζήτηση «μεγαλοπρεπούς» ρόλου της Τουρκίας ξεκίνησε ακριβώς από τη Συρία. Από εκεί ξεκίνησε ο ρόλος της «προστάτιδας δύναμης» και εξελίχθηκε σε ρόλο «μεγάλης δύναμης». Οι ανατροπές που σημειώθηκαν τα τελευταία χρόνια στη Μέση Ανατολή, οι κενοί χώροι εξουσίας που άφησαν πίσω τους οι μεγάλοι, αναθεωρητικοί ανταγωνισμοί διεθνών (ΗΠΑ, Ρωσία) αλλά και περιφερειακών παικτών, φοβίζουν αλλά και γι' αυτό μεγεθύνουν την προσπάθεια της Τουρκίας να βρει νέο ρόλο και να επωφεληθεί από τους μεγάλους και μικρούς ανταγωνισμούς. Ο Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν είχε υποσχεθεί λύση του κουρδικού με δημοκρατικούς τρόπους, αλλά αυτό δεν έγινε. Η Τουρκία έχασε το μονοπώλιο του αυθεντικού τοποτηρητή της «Δύσης» στην περιοχή. Κι αυτό, παρά τους λεονταρισμούς, τη φοβίζει. Παίζει με τον αναθεωρητισμό και κινδυνεύει να πέσει η ίδια θύμα ενός αναθεωρητισμού τον οποίο δεν ελέγχει. Η Τουρκία φοβάται για το τι θα γίνει στη Συρία και, αντί να κλείνει μέτωπα, αντί να οικοδομεί σχέσεις εμπιστοσύνης και συνανάπτυξης με τους γείτονες, επιδίδεται σε έναν αγώνα εναντίον όλων για να πείσει το εσωτερικό ακροατήριο ότι είναι αυτή που διαφεντεύει την ευρύτερη περιοχή. Το πρόβλημα είναι ο αυταρχικός, νεοφιλελεύθερος εθνικισμός του Ερντογάν (έχω αναφερθεί πολλές φορές). Από τη στιγμή που η συνοχή στο εσωτερικό της Τουρκίας επιβάλλεται με αυταρχισμό και υποταγή στον «αφέντη», η εξωτερική πολιτική δεν μπορεί να αλλάξει. Και όσο φοβάται τόσο προσπαθεί να εκφοβίσει στο εσωτερικό και στη γειτονιά της.
Υπάρχει βούληση να λυθεί το "Μακεδονικό"
* Είστε αισιόδοξη σχετικά με τις διαπραγματεύσεις για το "Μακεδονικό"; Μπορεί το σύνταγμα της ΠΓΔΜ να αποτελέσει "σκόπελο" στην πορεία των διαπραγματεύσεων;
Είμαι αισιόδοξη, γιατί τόσο στην Ελλάδα όσο και στην ΠΓΔΜ κυριαρχούν δυνάμεις οι οποίες έχουν συνείδηση των γεωγραφικών, πολιτικών και ιστορικών πραγματικοτήτων της περιοχής. Έχουν τη βούληση λοιπόν να λύσουν ένα χρονίζον πρόβλημα. Σε ό,τι αφορά ειδικά την Ελλάδα, η κυβέρνηση έχει πλήρη συνείδηση ότι η βαλκανοποίηση της περιοχής μας οδηγεί σε βαλκανοποίηση της χώρας. Η οικονομική κρίση το απέδειξε. Η Ελλάδα επιδιώκει τη δημιουργία μιας ευρωπαϊκής ενδοχώρας στη γειτονιά μας, όπου τα κράτη θα αναπτύξουν ένα κοινό συμφέρον συνανάπτυξης και αλληλεγγύης. Μια χώρα μόνη της στο πλαίσιο της Ε.Ε., αλλά και στο παγκοσμιοποιημένο περιβάλλον, δεν μπορεί να γίνει ορατή, δεν έχει φωνή. Μόνο με δημοκρατικές και αλληλέγγυες ομαδοποιήσεις μπορεί να επιβιώσει με αξιοπρέπεια. Ας μην προσθέσω σε αυτό τους αυταρχικούς αναθεωρητισμούς που κυριαρχούν στην περιοχή μας (Τουρκία), απέναντι στους οποίους μόνο μια ασπίδα προστασίας μπορεί να υπάρξει: μια πολιτική γεωγραφία της γειτονιάς μας με δημοκρατικούς και ισότιμους τρόπους οριοθετημένη.
