Της Ezgi Basaran (*)
Οι αλληλεπιδράσεις του τουρκικού κόμματος ΑΚΡ με τη Μουσουλμανική Αδελφότητα της Αιγύπτου και την Εννάχντα της Τυνησίας προσφέρουν πολύτιμες γνώσεις για το πώς η σημερινή τουρκική ηγεσία θα μπορούσε να συνεργαστεί με τους ισλαμιστές ηγέτες της Συρίας.
Ο Πρόεδρος της Τουρκίας Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν λαχταρούσε από καιρό αυτή τη στιγμή δικαίωσης. Για αυτόν, είναι μια στιγμή ώριμη, με ευκαιρίες - οικονομικές, πολιτικές και γεωστρατηγικές.
Είναι επίσης μια στιγμή που ο Ερντογάν και η ομάδα του θα μπορούσαν να προσπαθήσουν να δημιουργήσουν μια ιστορία επιτυχίας για μια ισλαμική οντότητα διαφορετική από τη δική τους.
Ο Ερντογάν λαχταρούσε την πτώση του Άσαντ, ελπίζοντας μόνο ότι μια ομάδα ευθυγραμμισμένη μαζί του και το ΑΚΡ θα διαδεχόταν το καθεστώς Μπάαθ. Αλλά αυτό που έχει τώρα, είναι περισσότερα από όσα τόλμησε να ονειρευτεί μόλις πριν από λίγα χρόνια.
Ο άνθρωπος που είναι έτοιμος να κυβερνήσει τη Συρία είναι ένας σουνίτης ισλαμιστής ηγέτης, που υποστηρίζεται από την Τουρκία και επηρεάζεται στενά από το ΑΚΡ του Ερντογάν.
Η Συρία σηματοδοτεί την τρίτη φορά που ο Ερντογάν και το κόμμα του θα προσπαθήσουν να τποθετήσουν την Τουρκία τους ως πρότυπο ισλαμικής διακυβέρνησης σε αραβική χώρα. Η πρώτη απόπειρα έγινε με την Μουσουλμανική Αδελφότητα της Αιγύπτου (Ikhwan), μετά την πτώση του καθεστώτος Μουμπάρακ. Η δεύτερη, παράλληλα, ήταν με την Τυνησία και τον ισλαμικό σχηματισμό Ennahda.
Η περίοδος Ikhwan διήρκεσε από το 2011 έως το 2013. Η αλληλεπίδραση με την Ennahda διήρκεσε περισσότερο, από το 2011 έως το 2020.
Δεδομένων των λιγότερο επιτυχημένων προηγούμενων επεισοδίων, η διακαής ελπίδα του Ερντογάν, είναι να δημιουργήσει μια ιστορία επιτυχίας αυτή τη φορά.
Η δέσμευση Ερντογάν
Μιλώντας στο αεροπλάνο του μετά τη συμμετοχή του στη Σύνοδο Κορυφής D-8 στην Αίγυπτο, ο Ερντογάν δήλωσε ότι «....θα προσπαθήσουμε να τους βοηθήσουμε [τους Σύρους] στη διαμόρφωση της κρατικής τους δομής. Στόχος μας είναι να μοιραστούμε τις εμπειρίες μας, διερευνώντας πώς μπορούν να μεταφερθούν στη Συρία και πώς μπορεί να ανοικοδομηθεί ένα κράτος στο πλαίσιο ενός νέου κοινωνικού συμβολαίου....».
Τόνισε επίσης τους ρόλους του αρχηγού του Εθνικού Οργανισμού Πληροφοριών Ibrahim Kalin και του υπουργού Εξωτερικών Hakan Fidan, επισημαίνοντας τη δέσμευσή τους με «όλα τα σχετικά μέρη από την αρχή».
Ο Kalin και ο Fidan δεν είναι ξένοι σε αυτό το είδος καθοδήγησης. Ήταν μέρος της βασικής ομάδας που συνεργάστηκε στενά με τους Ikhwan και Ennahda.
Ξέρουν τι λειτούργησε - και, το πιο σημαντικό, τι όχι. Αυτό τους τοποθετεί να αναπαράγουν ή να προσαρμόζουν μια παρόμοια διαδικασία διάχυσης μεταξύ του ΑΚΡ και του HTS του Ahmad ash-Sharra.
Εκείνη την εποχή, n Αιγυπτιακή Μουσουλμανική Αδελφότητα (Ikhwan) και η Ennahda της Τυνησίας, ήταν πρόθυμοι να κατανοήσουν τους παράγοντες πίσω από την επιτυχία του ΑΚΡ στην Τουρκία - ή, όπως αποκαλούνταν συχνά, το «τουρκικό μοντέλο».
Ένας βασικός παράγοντας για την επιτυχία του ΑΚΡ στο εσωτερικό δεν είχε τις ρίζες του μόνο στην ικανή διαχείριση της οικονομικής πολιτικής. Η τουρκική οικονομία γνώρισε επίσης μια παρατεταμένη περίοδο οικονομικής ανάπτυξης, καθώς ευνοήθηκε από δυτικούς επενδυτές ως καλό μέρος για επιχειρηματική δραστηριότητα.
Αυτό, φυσικά, είναι ένα καθεστώς που δεν κατάφεραν ποτέ να επιτύχουν οι σουνιτικές χώρες στη Βόρεια Αφρική.
Όσο δύσκολο κι αν είναι να το πιστέψει κανείς τώρα, αλλά το 2011, η Τουρκία εξακολουθούσε να θεωρείται ως η προτιμώμενη μουσουλμανική δύναμη της Δύσης. Η ένταξη της στο NATO, οι συνεχιζόμενες ενταξιακές συνομιλίες στην E.E. και οι ισχυροί δεσμοί με τις ευρωπαϊκές αγορές την τοποθέτησαν ως γέφυρα μεταξύ του ισλαμικού κόσμου και της Δύσης.
Τότε, το ΑΚΡ, με τις ισλαμιστικές του ρίζες, θεωρούνταν ως ένας φιλικός προς την Ευρώπη παράγοντας, που εφαρμόζει ένα οικονομικό πρόγραμμα προσανατολισμένο στην αγορά, ενώ ήταν αρκετά «αυθεντικά μουσουλμανικό» ώστε να έχει απήχηση στον αραβικό κόσμο.
Αυτό έκανε το μοντέλο του ΑΚΡ βαθιά ελκυστικό τόσο για τους Ikhwan όσο και για την Ennahda. Το σκεπτικό τους ήταν ξεκάθαρο – αλλά τελικά άπιαστο, για λόγους ανεπαρκούς οικονομικής διαχείρισης. Τα δύο κινήματα δεν είχαν την απαιτούμενη για τη συγκυρία εμπειρία άσκησης της εξουσίας.
Όπως μου είπε ένα μέλος της Ennahda πριν από αρκετά χρόνια, το ΑΚΡ θεωρούνταν μια «μηχανή ουάου» και αυτά τα δύο κόμματα χρειάζονταν τα εργαλεία για να φτιάξουν μια παρόμοια μηχανή.
Οι τακτικές που χρησιμοποίησε το ΑΚΡ εκείνη την εποχή ήταν σημαντικά απαλλαγμένες από ιδεολογικό περιεχόμενο. Δεν επρόκειτο για επίκληση του Ισλάμ ως μηχανισμού απόκτησης ή διατήρησης της εξουσίας.
Αντίθετα, η ουσία της διαδικασίας επικεντρώθηκε στην ομαλοποίηση, τη νομιμοποίηση και τη διαχείριση κρίσεων. Η προσέγγιση ήταν διαχειριστική, με στόχο την παροχή ρεαλιστικών λύσεων σε άμεσα προβλήματα.
Πολύπλοκες ιδεολογικές ή κοινωνικές προκλήσεις απλοποιήθηκαν σε πρακτικά εμπόδια που απαιτούσαν μεθοδικές, βήμα προς βήμα, λύσεις.
Πιστεύω ότι το HTS είναι στην πραγματικότητα καλύτερα τοποθετημένο για αυτού του είδους τη διάχυση γνώσης από ό,τι ο Ιkhwan ή ο Ennahda το 2011. Αυτό ισχύει παρά τη ριζοσπαστική στάση του HTS, το βίαιο παρελθόν και τις αυταρχικές τάσεις στο Idlib.
Αυτό το παρελθόν δημιουργεί αμφιβολίες σχετικά με την προθυμία και την ικανότητά των ισλαμιστών της Συρίας{ ΗΤS} να υιοθετήσουν τις προτάσεις του ΑΚΡ για τη Συρία - οι οποίες περιλαμβάνουν καθοριστικά στοιχεία όπως η οικοδόμηση συμμαχιών σε ολόκληρη την κοινωνία, η συμμετοχή στις εκλογές και η τήρηση συγκεκριμένων διεθνών αρχών.
To HTS, υπό αυτή την έννοια επωφελείται επίσης από διακριτά πλεονεκτήματα. Για παράδειγμα, δεν φέρει τις βαθιές ιδεολογικές ρωγμές ή τον εδραιωμένο φραξιονισμό που επιβάρυνε τους Αδελφούς Μουσουλμάνους στην Αίγυπτο.
Από το 2015, ο Ahmad ash-Sharra's έχει επιδείξει μια ρεαλιστική προθυμία να προσαρμοστεί ιδεολογικά και στρατηγικά όταν είναι απαραίτητο.
Επιπλέον, το HTS βρισκόταν σε σταθερή επαφή με το ΑΚΡ - μέσω του Hakan Fidan - τα τελευταία εννέα χρόνια. Αυτή η διαρκής σχέση πρέπει να έχει καλλιεργήσει ένα κρίσιμο θεμέλιο εμπιστοσύνης και εξοικείωσης.
Ένα άλλο πλεονέκτημα έγκειται στην αποδεδειγμένη ικανότητα του HTS να μαθαίνει και να προσαρμόζεται από εξωτερικά μοντέλα. Οι αναφορές αναφέρουν ότι μελέτησαν προσεκτικά τον πόλεμο της Ουκρανίας, λαμβάνοντας μάλιστα τακτική εκπαίδευση από μια μικρή ομάδα Ουκρανών μαχητών.
Πιο πρόσφατα, ένας Σύρος εμπειρογνώμονας πολέμου που συνδέεται με το HTS, ο Yasser al-Jundi, αποκάλυψε ότι η στρατιωτική τους ακαδημία στο Idlib ενσωματώνει μαθήματα όχι μόνο από την Ουκρανία αλλά και από τη σύγκρουση Αζερμπαϊτζάν- Αρμενίας.
Αυτό δείχνει ένα άνοιγμα στη μελέτη και εφαρμογή επιτυχημένων στρατηγικών από άλλα πλαίσια.
Υπάρχουν πρώιμες ενδείξεις ότι το HTS παίρνει ήδη στοιχεία από τις συμβουλές του ΑΚΡ. Ένα αξιοσημείωτο παράδειγμα είναι η συμβολική απόφαση του Ahmad ash- Sharra να φορέσει γραβάτα.
Αυτή είναι μια λεπτή αλλά ενδεικτική χειρονομία ευθυγράμμισης με την πολιτική ευπρέπεια έξω από την παραδοσιακή εικόνα του HTS. Ένα άλλο είναι οι περιεκτικές παρατηρήσεις του Sharra για τον Λίβανο και την κοινότητα των Δρούζων. Παρά αυτά τα σημάδια ετοιμότητας και προθυμίας για μάθηση, υπάρχουν αμέτρητοι τρόποι για να αποτύχει αυτή η αλληλεπίδραση μεταξύ της Τουρκίας και των νέων ηγετών στη Συρία.
Για παράδειγμα, το HTS και ο Ahmad ash-Sharra μπορεί να σκοντάψουν - ή να καταρρεύσουν εντελώς. Θα μπορούσε να προκύψει αντεπανάσταση. Υπολείμματα του καθεστώτος Μπάαθ, δικτυώνονται ήδη στη Βηρυτό.
Και ακόμη κι αν το HTS υιοθετήσει την καθοδήγηση του ΑΚΡ, δεν υπάρχει καμία εγγύηση ότι η Συρία θα αναδειχθεί σε δημοκρατικό ή ευημερούν κράτος. Άλλωστε, η ίδια η Τουρκία, υπό το ΑΚΡ, υπολείπεται σε τέτοια ιδανικά.
(*) Πολιτικός Επιστήμονας ειδικός στις σχέσεις του αραβόφωνου κόσμου με την Τουρκία.