Είναι δροσερό, έντονο, χαρακτηρίζει την ελληνική κουζίνα αλλά όποιος το έχει δοκιμάσει, από όποιο σημείο της γης κι αν προέρχεται, δεν ξεπερνά ποτέ την γευστική εμπειρία που χαρίζει. Και δεν το λέμε για να «ευλογήσουμε» τα γένια μας…
Η νοστιμιά του εξηγείται και επιστημονικά καθώς βασίζεται σε χημικές και φυσιολογικές αλληλεπιδράσεις, που ενεργοποιούν διαφορετικούς γευστικούς και οσφρητικούς υποδοχείς!
Το μυστικό κρύβεται τα … συστατικά του
Το γιαούρτι, κατ’ αρχάς, που αποτελεί τη βάση του τζατζικιού, παρέχει κρεμώδη υφή και δροσερή γεύση. Οι πρωτεΐνες του γιαουρτιού, όπως η καζεΐνη, συμβάλλουν στη λεία υφή και στη δημιουργία μιας «παρηγορητικής» γευστικής αίσθησης.
Το αγγούρι προσφέρει φρεσκάδα και υγρασία. Το νερό στα αγγούρια λειτουργεί ως καθαριστικό του σώματος και βοηθά στην απομάκρυνση των αποβλήτων. Οι διουρητικές του ιδιότητες, λόγω της υψηλής περιεκτικότητάς του σε κάλιο και νερό, βοηθούν επίσης στη ρύθμιση της αρτηριακής πίεσης. Επιπλέον περιέχει κουκουρμπιτακίνη Β, μια φυσική ουσία με αντικαρκινικές ιδιότητες.
Η πικάντικη ένταση του σκόρδου εξισορροπείται από την κρεμώδη υφή του γιαουρτιού. Το σκόρδο περιέχει αλλισίνη (σε αυτή οφείλει και την έντονη μυρωδιά του) η οποία χρησιμοποιείται για τη θεραπεία λοιμώξεων που προκαλούνται από βακτήρια, μύκητες και παράσιτα. Έχει αντιοξειδωτική δράση και φαίνεται, ότι συμβάλλει σε πολλές διεργασίες του οργανισμού, που είναι ωφέλιμες στην υγεία. Έχει συσχετισθεί με υπολιπιδαιμική και αντιαιμοπεταλιακή δραση και θεωρείται ότι βοηθάει στην καλή κυκλοφορία του αίματος. Αναφέρεται επίσης, ότι έχει αντιμικροβιακές, αντιβακτηριακές και αντικαρκινικές ιδιότητες.
Το ελαιόλαδο από την πλευρά του προσθέτει βάθος και βελτιώνει τη γεύση καθώς τα λιπαρά του λειτουργούν ως φορείς για τα αρωματικά μόρια του σκόρδου και του αγγουριού.
Το ξύδι ή ο χυμός λεμονιού προσθέτουν επιπλέον οξύτητα, που ενισχύει τη φρεσκάδα και «ξυπνά» τους γευστικούς κάλυκες. Το αλάτι ενισχύει τις φυσικές γεύσεις των συστατικών, ειδικά του αγγουριού και του γιαουρτιού και ενεργοποιεί τους υποδοχείς της γεύσης ενώ δίνει ισορροπία στο συνολικό αποτέλεσμα.
Φυσιολογία της αντίληψης γεύσης
Ο συνδυασμός υλικών στο τζατζίκι διεγείρει ταυτόχρονα πολλές γευστικές αισθήσεις: τη δροσιά (αγγούρι), την οξύτητα (γιαούρτι, ξύδι), την πικάντικη ένταση (σκόρδο) και τη λιπαρότητα (ελαιόλαδο). Το άρωμα του σκόρδου και του ελαιολάδου ενισχύει την αντίληψη της νοστιμιάς μέσω της οσφρητικής αλληλεπίδρασης.
Δεν είναι τυχαίο που το τζατζίκι αποτελεί παράδειγμα γαστρονομικής ισορροπίας. Κάθε συστατικό παίζει ρόλο στην ενίσχυση της γεύσης, της υφής και του αρώματος, δημιουργώντας μια πολυδιάστατη εμπειρία που είναι ικανοποιητική και δροσερή.