του Γιάννη Λάμπρου, πρ. δημοτικού συμβούλου Δ. Πατρέων
Ποιος καθορίζει τους όρους εγκατάστασης και λειτουργίας ενός αιολικού πάρκου;
Μα το κράτος θα απαντήσουν κάποιοι. Οι ειδικοί θα συμπληρώσουν άλλοι. Μερικοί θα αποφανθούν ότι τα νήματα κινεί το αόρατο χέρι της οικονομίας. Οι πιο σύγχρονοι θα προσθέσουν ότι η στροφή σε πιο πράσινες πολιτικές ενέργειας επιβάλλει τις συγκεκριμένες δράσεις.
Ε λοιπόν, μπορώ να σας διαβεβαιώσω ότι και το νεοφιλελεύθερο κράτος και οι πληρωμένοι ειδικοί και η οικονομία της ασύδοτης αγοράς δεν δίνουν μία για τα συμφέροντα του κόσμου. Της μεγάλης πλειοψηφίας δηλαδή. Για να το πω αλλιώς, δεν διστάζουν να θέσουν στο περιθώριο τις ανάγκες του κόσμου προκειμένου να εξυπηρετήσουν τα οικονομικά συμφέροντα λίγων δεκάδων επιχειρήσεων.
Αιολική ενέργεια. Αναντίρρητα μια μορφή παραγωγής ενέργειας που απαλλάσσει από πολλές καταστροφικές συνέπειες της εξόρυξης ορυκτών καυσίμων και μπορεί δυνητικά να επιφέρει οφέλη στο περιβάλλον αλλά και στις τοπικές κοινωνίες. Με ποιον τρόπο?
Καλύπτοντας όσο το δυνατόν μεγαλύτερο μέρος από τις ενεργειακές ανάγκες μιας περιοχής, μειώνοντας το κόστος της ενέργειας και διευρύνοντας την πρόσβαση στην ενέργεια αν είναι δυνατόν – κάτι που με τα σύγχρονα μέσα είναι απόλυτα εφικτό - στο σύνολο του πληθυσμού, ανοίγοντας θέσεις εργασίας στο τοπικό εργατικό δυναμικό, τροφοδοτώντας με γνώσεις και πρακτική εκπαίδευση νέους εργαζόμενους και επιστήμονες. Στην κατεύθυνση αυτή, επικροτήσαμε και συνεχίζουμε να υποστηρίζουμε και τις πράσινες μορφές παραγωγής ενέργειας και τις ενεργειακές κοινότητες μόνο που η πρόσφατη αλλαγή του θεσμικού πλαισίου θέτει εμπόδια στη διεύρυνση της συμμετοχής σε αυτές και προκρίνει τους μεγάλους επιχειρηματικούς ομίλους.
Το κράτος δεν δείχνει απλά έλλειψη εμπιστοσύνης στις τοπικές κοινωνίες αλλά αντιστρατεύεται ανοιχτά τα συμφέροντά τους.
Τι θα γίνει σε δεκαπέντε-είκοσι χρόνια που θα ολοκληρωθεί ο κύκλος ζωής αυτών των κατασκευών? Ποιος θα επωμισθεί το κόστος καθαίρεσής τους και τι θα απογίνουν τα μη ανακυκλώσιμα υλικά τους?
Φανταστείτε 70 ανεμογεννήτριες διάσπαρτες και εγκαταλελειμμένες στον πατραϊκό κόλπο μπροστά στην προστατευόμενη και μοναδική στη βιοποικιλότητα περιοχή της λιμνοθάλασσας του Μεσολογγίου.
Μήπως με αυτόν τον τρόπο υποθηκεύεται το μέλλον ολόκληρης της Δυτικής Ελλάδας? Ή μήπως ο ρόλος που μας ετοιμάζει η παρούσα κυβέρνηση είναι ένας ρόλος χωρίς προοπτική, μια περιφέρεια που σιγά σιγά θα απαξιώνεται οικονομικά, πολιτιστικά, κοινωνικά?
Θα μπορούσαμε να πούμε πολλά για το άστοχο της επιλογής του συγκεκριμένου τόπου για την εγκατάσταση του αιολικού πάρκου, θυμίζοντας για παράδειγμα εκτός των άλλων ότι μέσα από την περιοχή εγκατάστασης προβλέπεται η διέλευση του υποθαλάσσιου αγωγού φυσικού αερίου, αλλά το σημαντικό είναι, και γίνεται εμφανές, ότι απουσιάζει ένας συνολικός σχεδιασμός για τις προοπτικές, τις δυνατότητες, αλλά και τις δυσκολίες μιας ολόκληρης περιφέρειας στην κατεύθυνση της ευημερίας, της κοινωνικής συνοχής, της ανάπτυξης πόρων με σεβασμό στο περιβάλλον και τον άνθρωπο, στην κατεύθυνση εφαρμογής πολιτικών για τους πολλούς και όχι για λίγους κι εκλεκτούς. Στην κατεύθυνση της δημοκρατίας που μέσα από την ενημέρωση και τη διαβούλευση θα παίρνονται όλες οι κρίσιμες αποφάσεις για το μέλλον αυτού του τόπου και φυσικά για αυτή της εγκατάστασης ενός τέτοιου μεγέθους αιολικό πάρκο.
Το πολιτικό πλαίσιο των μνημονιακών νομοθετήσεων για το περιβάλλον και τις περιβαλλοντικές αδειοδοτήσεις εγκαταστάσεων και δραστηριοτήτων ( Ν. 4269/2014 και 4014/2011) έθετε ως προτεραιότητα τη μείωση της γραφειοκρατίας και την ενδυνάμωση του επενδυτικού κλίματος με στόχο την οικονομική ανάκαμψη. Αυτό στην πράξη σημαίνει υποβάθμιση του ρόλου των τοπικών κοινωνιών στη διαδικασία λήψης αποφάσεων ειδικά στη χωροθέτηση και τον σχεδιασμό.
Δυστυχώς, οι ίδιες προτεραιότητες επικρατούν και σήμερα, βαπτίζονται μάλιστα από την παρούσα κυβέρνηση ως κανονικότητα. Οι τοπικές κοινωνίες είναι όχι μόνο απούσες από τον σχεδιασμό αλλά θεωρούνται ως τροχοπέδη στην οικονομική ανάπτυξη και ένας παράγοντας που δημιουργεί μόνο εμπόδια στην προσέλκυση επενδύσεων (οι Σκουριές στη Χαλκιδική, οι μεγάλες ξενοδοχειακές εγκαταστάσεις, κλπ). Ένας σύγχρονος κορπορατισμός αναδύεται με νεοφιλελεύθερα όμως χαρακτηριστικά. Ακόμα και στην Πάτρα σήμερα η ανάπτυξη του λιμανιού της και των λιμενικών εγκαταστάσεων υπακούει στην προσέλκυση επενδύσεων με αμφίβολα αποτελέσματα όσον αφορά στη διάχυση των κερδών από αυτές τις επενδύσεις αλλά και στην προστασία του περιβάλλοντος και κατά συνέπεια στην ποιότητα ζωής των κατοίκων της. Υποδοχή κρουαζιερόπλοιων, μαρίνα μέγα-γιοτ, εγκαταστάσεις φυσικού αερίου για την εξυπηρέτηση των πλοίων Πάτρας-Ιταλίας, ενώ αντίθετα έργα όπως η δημιουργία του νέου εμπορικού λιμένα και η συμφωνημένη απόδοση του παλαιού στον Δήμο της Πάτρας τίθενται υπό αμφισβήτηση. Ακόμα και η έλευση του τρένου θεωρείται πολυτέλεια στον 21ο αιώνα!
Είναι χαρακτηριστικό ότι η αυτοδιοίκηση συμμετέχει στη διαδικασία λήψης αποφάσεων μόνο γνωμοδοτικά – συμβουλευτικά στον καθορισμό της Εθνικής χωροταξικής στρατηγικής ενώ δεν έχει καμία συμμετοχή ούτε καν συμβουλευτικά στα Ειδικά Χωρικά Σχέδια.
Όπως αναφέρει μια πολύ καλή μελέτη που διάβασα πρόσφατα για την περιφερειακή ανάπτυξη «Η έως τώρα εμπειρία της ελληνικής πραγματικότητας καταδεικνύει ότι το επενδυτικό ενδιαφέρον περιορίζεται μέσα από χρονοβόρες διαδικασίες και δικαστικές αντιπαραθέσεις, και τις σχετικές καθυστερήσεις που αυτές συνεπάγονται, ως προϊόν αντιδράσεων της τοπικής κοινωνίας, οι οποίες θα μπορούσαν να είχαν αποφευχθεί αν η χωροθέτηση των συγκεκριμένων δραστηριοτήτων είχε, μέσα από συμμετοχικές διαδικασίες, προβλεφθεί στα σχετικά χωρικά σχέδια».
Εν κατακλείδι, η απάντηση δεν είναι απλά ένα ΌΧΙ αλλά ένα διαρκές αίτημα, και αγώνας για την υλοποίησή του, για συμμετοχή της τοπικής κοινωνίας στο σχεδιασμό ενός ολοκληρωμένου και συνεκτικού σχεδίου της τοπικής ανάπτυξης. Η μετατροπή μιας προβληματικής κατάστασης σε πρόβλημα πολιτικής που μέσα από τη διαβούλευση, την αντιπαράθεση, θα συμφωνηθούν στόχοι, θα ληφθούν αποφάσεις και θα αναληφθούν δράσεις.
(Η ομιλία πραγματοποιήθηκε στην εξαιρετικά επιτυχημένη εκδήλωση της Νέας Αριστεράς, στην Πάτρα)