Της Μαρίας Σπυράκη*
ΟΤραμπ θα επιχειρήσει να θέσει τον κόσμο στην τροχιά του. Είναι αμφίβολο αν θα τα καταφέρει και κυρίως σε ποιο βαθμό.
Με ρητορική που προκαλεί «σοκ και δέος» και πολιτική που αποσύρει τις ΗΠΑ από τις πολυμερείς διεθνείς δομές που εντέλλονται να αντιμετωπίζουν παγκόσμιες κρίσεις, η πρεμιέρα του Ντόναλντ Τραμπ τα είχε όλα. Ένα εντυπωσιακό ριμέικ επιστροφής στην εξουσία, ένα επιθετικό νομοθετικό μπαράζ και ένα πακέτο προειδοποιήσεων που εύκολα εκλαμβάνονται ως απειλές προς αντιπάλους και συμμάχους.
Ο νέος πρόεδρος των ΗΠΑ έχει ωστόσο να αγνοήσει τρεις θεμελιώδεις παραμέτρους της πολιτικής και της ζωής στο χάρτη πορείας που ήδη ξεκίνησε να βαδίζει:
- Η επιστήμη δεν είναι …αηδίες: Το 2024 είναι η πιο θερμή χρονιά στον πλανήτη από τότε που ο άνθρωπος μετρά τη θερμοκρασία. Η αντιμετώπιση της κλιματικής κρίσης με παγκόσμια δέσμευση και νέες τεχνολογίες δεν είναι μια ρομαντική επιδίωξη των φίλων της φύσης. Είναι μια απαραίτητη προτεραιότητα όλων όσοι αντιλαμβάνονται την ευθύνη που έχουν για τον πλανήτη που κατοικούν και παραδίδουν στους επόμενους.Είναι η επιταγή της επιστήμης .Είναι ταυτόχρονα επείγουσα οικονομική αναγκαιότητα . Από τις πλημμύρες στη Βαλένθια, ως τις πυρκαγιές στο Λος Άντζελας κανένα ασφαλιστικό σύστημα, ιδιωτικό και δημόσιο δεν αντέχει να καλύψει την αποζημίωση των πληγέντων. Η νέα οικονομία είναι πλέον στραμμένη στις λύσεις που θα περιορίσουν το κόστος της κλιματικής κρίσης. Πως θα στρίψει το τιμόνι ο Τραμπ; Τι θα συμβεί με τις «πράσινες» επενδύσεις που ήδη χρηματοδοτήθηκαν από το πλαίσιο IRA στις ΗΠΑ; Για παράδειγμα οι επενδύσεις σε φωτοβολταϊκά τα τελευταία χρόνια στις ΗΠΑ είναι διπλάσιες από τις επενδύσεις στην ΕΕ.
-Οι κανόνες δεν είναι …παιχνίδι.Ο κόσμος στον οποίο αισθάνεται πως κυριαρχεί ο Ντόναλντ Τράμπ ,μετά το Β´ παγκόσμιο πόλεμο πορεύεται με πολυμέρεια και κανόνες.Είναι προφανές ότι η εμπιστοσύνη στον ΟΗΕ και στη δυνατότητα του Συμβουλίου Ασφαλείας να παρέμβει και να διευθετήσει κρίσεις έχει μειωθεί δραματικά τις τελευταίες δεκαετίες.Η ΕΕ ,παρά την ισχυρή διαπραγματευτική δύναμη που της προσφέρει η ενιαία αγορά ,δεν κατόρθωσε να μετεξελιχθεί σε ανάλογα ισχυρό διεθνή παίκτη. Οι αδυναμίες των πολυμερών οργανισμών με χαρακτηριστικό παράδειγμα τον Παγκόσμιο Οργανισμό Εμπορίου ,υπέθαλψαν τη ρητορική του σερίφη που μπορεί να κουμαντάρει τον κόσμο. Ωστόσο ειδικά ο Παγκόσμιος Οργανισμός Υγείας διαδραμάτισε καταλυτικό ρόλο στην αντιμετώπιση της πανδημίας COVID-19 και ειδικά στη στήριξη με εμβόλια των αναδυόμενων και πιο αδύναμων οικονομιών στον πλανήτη. Η αποχώρηση των ΗΠΑ σηματοδοτεί το κραυγαλέο τέλος της αλληλεγγύης της πιο ισχυρής οικονομίας στον πλανήτη με εκείνους που δεν τα καταφέρνουν.
-Οι αξίες της Δύσης είναι οι ΗΠΑ. Προφανώς και οι δασμοί στα προϊόντα από την ΕΕ θα αποτελέσουν αντικείμενο διαπραγμάτευσης της Ουάσιγκτον με τις Βρυξέλλες. Από το φυσικό αέριο και το πετρέλαιο που εξάγουν οι ΗΠΑ, ο Τραμπ υποσχέθηκε να διπλασιάσει την παραγωγή, έως τα αμυντικά συστήματα που χρειάζεται η ΕΕ και θα τα χρηματοδοτήσει με τουλάχιστον 100 δις , όλα θα είναι στο τραπέζι. Το βέβαιο είναι πως ΕΕ και ΗΠΑ , ως οντότητες αλλά και τα κράτη-μέλη χωριστά έχουν δεσμούς αιώνων για να καταλήξουν εχθροί σε μια νύχτα. Το «κλειδί» για την ΕΕ είναι να παραμείνουν οι χώρες συντεταγμένες στις διαπραγματεύσεις ώστε να έχουν αυξημένες δυνατότητες. Η Δύση υπάρχει πρωτίστως γιατί οι Ευρωπαίοι και οι Αμερικανοί μοιράζονται κοινές αξίες και αυτή η διάσταση δεν μπορεί να αγνοηθεί ούτε από την Ουάσιγκτον ούτε από τις Βρυξέλλες.
Στην πράξη πάντως , η νέα κυβέρνηση των ΗΠΑ , την πρώτη εβδομάδα κιόλας, δείχνει να μην διαθέτει πολιτική συνοχή. Ο σεισμός που θα μπορούσε να προκαλέσει στον κόσμο η ανακοίνωση για επένδυση μισού τρισεκατομμυρίου δολαρίων σε υποδομές τεχνητής νοημοσύνης εξελίχθηκε σε καυγά στα social media ανάμεσα στο Μασκ και τους άλλοτε συνεταίρους του και νυν ανταγωνιστές του , για το αν υπάρχουν ή όχι στα αλήθεια αυτά τα κεφάλαια προς επένδυση. Η εξαγγελία για 60% δασμούς στα προϊόντα της Κίνας εξελίσσεται σε διαπραγματεύσεις με βάση το 10% και η κατάκτηση της Γροιλανδίας δείχνει να μετατίθεται στο μακρινό μέλλον αφού η Δανία αυξάνει τις υποδομές για την ασφάλεια της περιοχής.
Προφανώς και η κυβέρνηση Τραμπ θα επιχειρήσει να εφαρμόσει μέρος της αντζέντας της. Καθώς όμως στο σύστημα πάντα το ισοζύγιο κόστους-οφέλους καθορίζει τις αποφάσεις, κανένας από τους έμπειρους ανθρώπους γύρω από τον πρόεδρο των ΗΠΑ δεν θα μείνει βουβός όταν αντί να γίνει «η Αμερική μεγάλη ξανά» γίνει η πλειονότητα των Αμερικανών φτωχότερη με τον πληθωρισμό στα ύψη. Ο Τραμπ θα επιχειρήσει να θέσει τον κόσμο στην τροχιά του. Είναι αμφίβολο αν θα τα καταφέρει και κυρίως σε ποιο βαθμό. Ήδη όσοι γνωρίζουν ιστορία θυμούνται ότι ο Ρήγκαν ξήλωσε τα φωτοβολταϊκά του Κάρτερ. Μόνο που Ρήγκαν έρχονταν από το παλιό Χόλιγουντ και το στυλ του δεν του επέτρεπε να κραυγάζει «drill baby drill». Και κυρίως δεν έμεινε στην ιστορία για αυτό…
*Η Μαρία Σπυράκη είναι δημοσιογράφος, πρώην ευρωβουλευτής