Οι ελέφαντες είναι υπέροχα πλάσματα με ιδιαίτερες ικανότητες και υψηλή νοημοσύνη.
Υπάρχουν τρία είδη ελεφάντων στη γη: οι Αφρικανικοί ελέφαντες σαβάνας, οι Αφρικανικοί ελέφαντες του δάσους, και οι Ασιατικοί ελέφαντες. Όλα τα είδη κινδυνεύουν.
Πρόκειται για τα μεγαλύτερα ζώα που ζουν στην ξηρά στον πλανήτη μας. Οι Αφρικανικοί ελέφαντες έχουν ύψος 2,4-4 μέτρα, και ζυγίζουν πάνω από 6,5 τόνους. Οι Ασιατικοί ελέφαντες ζυγίζουν μέχρι 6 τόνους και μπορούν να φτάσουν σε ύψος τα 3,4 μέτρα. Τόσο οι Αφρικανικοί όσο και οι Ασιατικοί ελέφαντες ζουν γύρω στα 60-70 χρόνια. Το μέγεθός τους δεν είναι, όμως, το μοναδικό χαρακτηριστικό που τους κάνει τόσο ξεχωριστούς.
Ας δούμε μερικά ενδιαφέροντα πράγματα που ίσως να μην γνωρίζατε για τους ελέφαντες:
1. Δεν ξεχνούν ποτέ
Η μνήμη των ελεφάντων αποτελεί υλικό για παροιμίες, καθώς είναι αμίμητη. Διαθέτουν τους μεγαλύτερους εγκεφάλους από όλα τα θηλαστικά ξηράς, και μπορούν να θυμηθούν από μακρινές λακούβες απ’ όπου μπορούν να πιουν νερό, μέχρι άλλους ελέφαντες και ανθρώπους που έχουν γνωρίσει, ακόμα κι αν περάσουν πολλά χρόνια.
Οι ηλικιωμένες μητέρες μεταφέρουν τον πλούτο των γνώσεών τους από γενιά σε γενιά, κι αυτή η μεταφορά αποδεικνύεται ιδιαίτερα ευεργετική για την επιβίωση του είδους. Μπορούν να θυμηθούν τη διαδρομή για να βρουν πηγές φαγητού και νερού σε τεράστιες αποστάσεις, καθώς και πώς να φτάσουν σε εναλλακτικές πηγές αν υπάρξει ανάγκη. Ακόμα, προσαρμόζουν το πρόγραμμά τους ώστε να φτάσουν σε ένα σημείο τη σωστή ώρα που τα φρούτα που θέλουν να φάνε θα έχουν ωριμάσει.
2. Μπορούν να ξεχωρίσουν διαφορετικές γλώσσες
Οι ελέφαντες φαίνεται να κατανοούν την ανθρώπινη επικοινωνία σε βάθος. Ερευνητές στο Εθνικό Πάρκο Αμποσέλι στην Κένυα έπαιξαν τις ηχογραφημένες φωνές από δύο διαφορετικές ομάδες – από μία που κυνηγά τους ελέφαντες και από μια που δεν το κάνει. Όταν οι ελέφαντες άκουσαν τις φωνές από την ομάδα που φοβούνταν, ήταν πιθανότερο να αντιδράσουν αμυντικά με το να έρχονται κοντά ο ένας στον άλλον και να μυρίζουν τον αέρα.
Επιπλέον, οι ερευνητές βρήκαν ότι οι ελέφαντες ανταποκρίνονταν με λιγότερη ένταση σε γυναικείες και παιδικές φωνές, αλλά ταράζονταν περισσότερο όταν άκουγαν τις φωνές ενήλικων ανδρών.
Ένας Ασιατικός ελέφαντας έμαθε, μάλιστα, να μιμείται Κορεάτικες λέξεις. Οι επιστήμονες θεωρούν ότι αυτό ήταν αποτέλεσμα της βασικής κοινωνικής σύνδεσης που είχε όσο μεγάλωνε, με ανθρώπους, μαθαίνοντας να μιμείται τις λέξεις που άκουγε ως μια μορφή επικοινωνίας.
3. Μπορούν να ακούν μέσα από τα πόδια τους
Οι ελέφαντες έχουν εξαιρετική ακοή και μπορούν να ανταλλάσσουν επιφωνήματα από μακρινές αποστάσεις. Βγάζουν πολλούς διαφορετικούς ήχους, όπως γαβγίσματα, κραυγές, βρυχηθμούς, και ρουθουνίσματα. Ταυτόχρονά, ειδικεύονται στους ήχους χαμηλής συχνότητας, και μπορούν να ακούσουν με ιδιαίτερους τρόπους.
Η βιολόγος στο Πανεπιστήμιο του Στάνφορντ Caitlin O’Connell-Rodwell βρήκε ότι οι ήχοι χαμηλής συχνότητας και το χτύπημα των ποδιών των ελεφάντων βρίσκονται σε μια συχνότητα που μπορούν να νιώσουν οι άλλοι ελέφαντες μέσα από το έδαφος. Διαθέτουν μεγάλα οστά στα αυτιά τους, καθώς και ευαίσθητες νευρικές απολήξεις στα πόδια και στις προβοσκίδες τους, κάτι που τους επιτρέπει να ακούν αυτά τα υποηχητικά μηνύματα. Η ικανότητά τους να αντιλαμβάνονται τέτοιες σεισμικές δονήσεις τους βοηθά να επιβιώσουν. Όταν ένας ταραγμένος ελέφαντας χτυπά τα πόδια του στο έδαφος, δεν προειδοποιεί μόνο τους ελέφαντες που βρίσκονται κοντά του, αλλά και αυτούς που βρίσκονται χιλιόμετρα μακριά.
4. Είναι εξαιρετικοί κολυμβητές
Είναι γνωστό ότι στους ελέφαντες αρέσει να παίζουν με το νερό. Αυτό που δεν είναι τόσο γνωστό, είναι ότι τα τεράστια αυτά ζώα μπορούν να κολυμπούν εξαιρετικά. Έχουν αρκετή πλευστότητα ώστε να μπορούν να μένουν στην επιφάνεια και να χρησιμοποιούν τα δυνατά πόδια τους ως κουπιά. Χρησιμοποιούν, ακόμα, την προβοσκίδα τους ως αναπνευστήρα όταν διασχίζουν βαθιά νερά, ώστε να μπορούν να αναπνέουν κανονικά ακόμα κι όταν βρίσκονται κάτω από το νερό. Το κολύμπι είναι μια πολύ χρήσιμη δεξιότητα για τους ελέφαντες, καθώς διασχίζουν λίμνες και ποτάμια όταν ψάχνουν για την τροφή τους.
5. Στηρίζουν ο ένας τον άλλον
Οι ελέφαντες είναι ιδιαίτερα κοινωνικά και έξυπνα ζώα, κι εμφανίζουν συμπεριφορές τις οποίες εμείς οι άνθρωποι αντιλαμβανόμαστε ως ενσυναίσθηση, ευγένεια, και αλτρουισμό. Μια μελέτη της συμπεριφοράς τους έδειξε ότι, όταν ένας ελέφαντας ταράζεται, οι κοντινοί του ελέφαντες ανταποκρίνονται με καλέσματα και αγγίγματα που σκοπό έχουν να τον καθησυχάσουν. Εκτός από τους ανθρώπους, η συμπεριφορά αυτή έχει παρατηρηθεί μόνο στους πίθηκους, στα κυνοειδή, και στα κορακοειδή. Οι ελέφαντες, επίσης, φέρνονται με ενσυναίσθηση και παρέχουν “στοχευμένη βοήθεια” όταν συνεργάζονται για να συνδράμουν ένα άρρωστο ή τραυματισμένο μέλος της ομάδας τους.
6. Μπορούν να υποφέρουν από Σύνδρομο Μετατραυματικού Στρες
Γνωρίζουμε ότι οι ελέφαντες είναι ευαίσθητοι και δένονται στενά με τα μέλη της οικογένειάς τους. Αυτό, σε συνδυασμό με την εξαιρετική μνήμη τους, τους οδηγεί συχνά να εμφανίζουν Σύνδρομο Μετατραυματικού Στρες (PTSD), αν για παράδειγμα κάποιο μέλος της οικογένειάς τους σκοτωθεί από λαθροκυνηγούς. Τα μικρά που μένουν ορφανά λόγω της λαθροθηρίας μπορεί να εμφανίσουν συμπτώματα PTSD ακόμα και δεκαετίες μετά το συμβάν. Οι ελέφαντες που διασώζονται από κακοποιητικές καταστάσεις εμφανίζουν συμπτώματα για καιρό αφού νιώσουν ασφάλεια.
Αυτές οι τραυματικές εμπειρίες επηρεάζουν αρνητικά τη μάθηση, καθώς όταν συγκεκριμένα άτομα σκοτώνονται από λαθροκυνηγούς, οι νεαροί ελέφαντες χάνουν τη δυνατότητα να μάθουν σημαντικές κοινωνικές πληροφορίες από τους γηραιότερους.
7. Δεν μπορούν να ζήσουν χωρίς τις προβοσκίδες τους
Η προβοσκίδα του ελέφαντα αποτελείται από 40.000 μύες, κάτι που την καθιστά πολύ δυνατή και εξαιρετικά ευαίσθητη. Οι ελέφαντες χρησιμοποιούν τις προβοσκίδες τους για να μυρίζουν, να τρώνε, να αναπνέουν μέσα στο νερό, να κάνουν ήχους, να καθαρίζονται, και να υπερασπίζονται τον εαυτό τους. Στα άκρα της προβοσκίδας του, το ζώο έχει “δάχτυλα” (οι Αφρικανικοί ελέφαντες έχουν δύο και οι Ασιατικοί ένα) που τους επιτρέπουν να πιάνουν αντικείμενα, τόσο μικρά όσο είναι οι σπόροι. Απλώνοντας την προβοσκίδα του, ο ελέφαντας μπορεί να χρησιμοποιήσει την όσφρησή του για να αποφασίσει ποιες τροφές μπορεί να φάει.
Τα υπέροχα αυτά ζώα χρησιμοποιούν, επίσης, τις προβοσκίδες τους για να αγκαλιάσουν, να χαϊδέψουν, και να καθησυχάσουν άλλους ελέφαντες – και τα μωρά πιπιλάνε τις προβοσκίδες τους όπως τα ανθρώπινα μωρά πιπιλούν τον αντίχειρά τους.
8. Τιμούν τους νεκρούς τους
Η ευαισθησία των ελεφάντων έχει παρατηρηθεί και καταγραφεί, αλλά το μεγαλείο του πολιτισμού τους αναδεικνύεται περισσότερο στο πώς τιμούν τους νεκρούς τους. Ακόμα και όταν συγγενεύουν, οι ελέφαντες δείχνουν το ενδιαφέρον τους εξετάζοντας, ακουμπώντας και μυρίζοντας το νεκρό ζώο. Οι ερευνητές έχουν παρατηρήσει ότι οι ελέφαντες επισκέπτονται επανειλημμένα ένα νεκρό σώμα, προσπαθώντας να βοηθήσουν ή να καλέσουν άλλους για βοήθεια.
Σύμφωνα με τη Washington Post, υπήρχε μια δεκάχρονη ελεφαντίνα που επισκεπτόταν το πτώμα της μητέρας της στην Κένυα, και έφευγε ιδρωμένη στα πλάγια του κεφαλιού της, το οποίο έκκρινε ένα υγρό που συνδέεται με το στρες, τον φόβο, και την επιθετικότητα.
9. Μπορούν να κάνουν μαθηματικά
Οι Ασιατικοί ελέφαντες είναι, πιθανότατα, από τα πιο έξυπνα είδη στο ζωικό βασίλειο, ιδιαίτερα στα μαθηματικά. Ερευνητές στην Ιαπωνία επιχείρησαν να εκπαιδεύσουν Ασιατικούς ελέφαντες να χρησιμοποιούν μια οθόνη αφής υπολογιστή. Ένας στους τρεις ελέφαντες, όταν τους παρουσίαζαν διαφορετικές ποσότητες, μπορούσε να επιλέξει την οθόνη αφής που έδειχνε τα περισσότερα φρούτα.
Είναι σημαντικό να σημειωθεί ότι μόνο οι Ασιατικοί ελέφαντες έχει αποδειχθεί ότι διαθέτουν αυτή την ικανότητα. Οι ερευνητές υποστηρίζουν ότι ο διαχωρισμός των Αφρικανικών και των Ασιατικών ελεφάντων ως είδη πριν από 7,6 εκατομμύρια χρόνια, ενδέχεται να οδήγησε στην εμφάνιση διαφορετικών γνωστικών ικανοτήτων. Κάποιες έρευνες αποδεικνύουν ότι η μέση συναισθηματική νοημοσύνη των Ασιατικών ελεφάντων είναι 2,14 και των Αφρικανικών είναι 1,67.
10. Οι ελέφαντες κινδυνεύουν
Όλα τα υποείδη ελεφάντων κινδευνεύουν από εξαφάνιση. Οι βασικές απειλές για τους ελέφαντες είναι η απώλεια και η υποβάθμιση των βιοτόπων τους. Επιπλέον, οι ελέφαντες κινδυνεύουν από τους ανθρώπους. Εντάσεις που υπάρχουν μεταξύ ζώων και ανθρώπων όταν οι τελευταίοι καταλαμβάνουν τις περιοχές των ελεφάντων για να τις καλλιεργήσουν, κάποιες φορές οδηγούν στο θάνατό τους. Ειδικά οι Ασιατικοί ελέφαντες, που κατοικούν σε μια από τις πιο πυκνοκατοικημένες περιοχές του πλανήτη, δεν μπορούν να συνυπάρξουν με τον αυξανόμενο ανθρώπινο πληθυσμό.
Υπάρχουν κάποιες ευρηματικές προσπάθειες να απωθηθούν οι ελέφαντες από τους ανθρώπινους οικισμούς και τις φάρμες, μειώνοντας τις εντάσεις μεταξύ των δύο ειδών. Ένα τέτοιο παράδειγμα είναι το Project Orange Elephant στη Σρι Λάνκα, που ενθαρρύνει τους αγρότες να καλλιεργούν πορτοκαλιές γύρω απ’ τα σπίτια και τους κήπους τους. Οι ελέφαντες αντιπαθούν τα εσπεριδοειδή, και οι αγρότες αποκτούν μια ακόμη σοδειά που μπορούν να πουλήσουν.
Παρά την απαγόρευση του διεθνούς εμπορίου ελεφαντόδοντου του 1989, οι άνθρωποι εξακολουθούν να κυνηγούν τους ελέφαντες για τους χαυλιόδοντες, το δέρμα, και το κρέας τους, κάτι που έχει συμβάλλει δραστικά στη μείωση του αριθμού των ελεφάντων, ιδιαίτερα στην Αφρική. Οι άνθρωποι κυνηγούν και τους Ασιατικούς ελέφαντες, και καθώς μόνο τα αρσενικά έχουν χαυλιόδοντες, αυτό οδηγεί και στη μείωση του αριθμού των αρσενικών, κάτι που επηρεάζει την αναπαραγωγή και την ποικιλομορφία του είδους.