Του Aθ. Χ. Παπανδρόπουλου
Ο Ισπανοπερουβιανός συγγραφέας, βραβευμένος με Νόμπελ Λογοτεχνίας 2010 και πρώην μέλος της Γαλλικής Ακαδημίας, Μάριο Βάργκας Λιόσα, πέθανε την Κυριακή 13 Απριλίου σε ηλικία 89 ετών στη Λίμα, όπου ζούσε για αρκετούς μήνες, μακρυά από τη δημόσια ζωή, ανακοίνωσε η οικογένειά του σε μήνυμά της στα κοινωνικά δίκτυα. «Με βαθιά λύπη ανακοινώνουμε ότι ο πατέρας μας, Mario Vargas Llosa, πέθανε σήμερα στη Λίμα, περιτριγυρισμένος από την οικογένειά του και εν ειρήνη», έγραψε ο μεγαλύτερος γιος του Alvaro σε μήνυμα που υπογράφουν επίσης ο αδερφός του Gonzalo και η αδελφή του Morgana.
Τους τελευταίους μήνες οι φήμες για την επιδείνωση της υγείας του συγγραφέα είχαν πολλαπλασιαστεί. «Είναι στο κατώφλι των 90ων γενεθλίων του, μια ηλικία που πρέπει να μειώσει λίγο την ένταση των δραστηριοτήτων του», είπε ο γιος του Αλβάρο τον περασμένο Οκτώβριο, χωρίς να διευκρινίσει την κατάσταση της υγείας του πατέρα του.
Ο Mario Vargas Llosa ήταν ένας από εκείνους τους συγγραφείς που πίστευαν ότι το μυθιστόρημα ήταν ένα σημαντικό είδος, το μόνο ικανό να εκφράσει «με έναν τεράστιο, φιλόδοξο, περίπλοκο τρόπο» ολόκληρο τον φανταστικό κόσμο. Μόνο αυτός «μπορεί να επωφεληθεί από την όλη ανθρώπινη εμπειρία. Μια υποκειμενική μαρτυρία, εκφράζει ταυτόχρονα τι ήταν οι άνθρωποι μιας εποχής και μιας κοινωνίας, αλλά και όλα τα φαντάσματα που τη δημιούργησαν από μια αντικειμενική πραγματικότητα».
Ο μεταφραστής και φίλος του, Alain Bensoussan, έγραψε το 1989 ότι "κάθε εποχή, περιοδικά, βλέπει την ανάδυση του συνολικού συγγραφέα της, της αποδημίας που κάνει τη λογοτεχνία απόλυτη, μια γλώσσα ικανή να αποκρυπτογραφήσει τα μυστήρια αυτού του κόσμου και να τα ξεπεράσει μέσω του λόγου, σύγχυση μεταξύ του ανθρώπου και του συγγραφέα, μεταξύ της προσωπικής του ζωής και της μυθοπλασίας του, ο Mario Vargas Llosa δεν διαχώρισε ποτέ τη λογοτεχνική του δραστηριότητα από την προσωπική του δέσμευση. Σε πολύ νεαρή ηλικία, έκανε εκστρατεία στο πλευρό των Περουβιανών κομμουνιστών κατά της δικτατορίας του στρατηγού Odria, έγινε δημοσιογράφος για το Radio France, και το Γαλλικό Πρακτορείο Ειδήσεων (AFP).
Η εμπειρία του με το Κομμουνιστικό Κόμμα του Περού που κατέληξε στη μαοϊκή τρομοκρατική οργάνωση «Φωτεινό Μονοπάτι» του Abimad Guzmian Reynoso, οδήγησε τον Μάριο Βάργκας Λιόσα σε μια ριζική αναθεώρηση των θέσεων και απόψεών του και το 1990 έθεσε υποψηφιότητα για την προεδρία του Περού, ως υποψήφιος της φιλελεύθερης κεντροδεξιάς.
Ηττημένος στον δεύτερο γύρο από τον Alberto Fujimori, επέστρεψε στη λογοτεχνία και δημοσίευσε το «The Fish in the Water» το 1993. Σε αυτό το βιβλίο, μια πυρετώδης αφήγηση της μακροχρόνιας εκλογικής του μάχης, «ο Mario Vargas Llosa επέστρεψε στην εφηβεία του, καταπιεσμένος από έναν αυστηρό πατέρα, αλλά και από οδυνηρές εμπειρίες στο στρατιωτικό Κολλέγιο Leoncio Prado. Κατέληξε δε στο Παρίσι, που καθόρισε για πάντα την κλίση του ως συγγραφέα. Αυτό που εντυπωσιάζει στα έργα του Βάργκας Λιόσια είναι ότι η ενήλικη ζωή του δεν χωρίστηκε ποτέ εντελώς από την παιδική του ηλικία... που πέρασε στην Αρεκίπα, στο νότιο τμήμα του Περού”.
Μπορούμε να πούμε έτσι, ότι μέσα από τα βιβλία του ξεπηδούν αρκετοί Mario Vargas Llosa. Από αυτόν της νοσταλγίας που ξύπνησε στα «Τετράδια του Δον Ριγκουμπέρτο» στον ευαίσθητο φιλελέυθερο που στο «Κάλεσμα της φυλής» (La llamada de la tribu), αποτείει φόρο τιμής στον Άνταμ Σμίθ, στον Ταιημόν Αρόν και στον καλό του φίλο Ζαν-Φρανσουά Ρεβέλ. Εξάλλου χάρη στη φιλική μου σχέση με τον τελευταίο, το 2005 είχα την ευκαιρία να γνωρίσω στο Παρίσι τον Mario Vargas Llosa.
Επικριτής των ελαττωμάτων και των υπερβολών της κοινωνίας μας, κατήγγειλε ακούραστα τον πολιτισμό του θεάματος, τον εκφυλισμό της σύγχρονης τέχνης και την άνοδο του ισλαμισμού στην Ευρώπη, αντιτιθέμενος ακόμη και δημόσια στις φιλοδοξίες ανεξαρτησίας των Καταλανών το 2017.
Προσκεκλημένος στο Collège de France από τον Antoine Compagnon το 2017, δήλωσε: «Το μεγαλύτερο γεγονός στη ζωή σου ήταν να μάθεις να διαβάζεις σε ηλικία πέντε ετών στο Κολλέγιο Lassalle στην Cochabamba, με τον αδελφό Giustiniano. Ανακάλυψα ότι διαβάζοντας, μεταφράζοντας γράμματα, λέξεις, μπορούσε κανείς να ζήσει μια ζωή πολύ πιο πλούσια, πολύ πιο ενδιαφέρουσα από εμένα.
Ο Mario Vargas Llosa, του οποίου τα ομολογημένα πρότυπα ήταν ο Victor Hugo και ο Gustave Flaubert, μετέτρεψε όλα όσα του συνέβησαν σε λογοτεχνία. Έτσι ολόκληρη η ζωή του αφιερώθηκε στο μυθιστόρημα. Άνθρωπος με διαυγή αβεβαιότητα και αναγκαία αμφιβολία, ήξερε ότι όλοι, ανεξαιρέτως, θα μπορούσαν να γίνουν αντικείμενο μιας ιστορίας. Περισσότερο από σύνθημα, αυτό ήταν ένα είδος κανόνα ζωής, μια φιλοσοφική στάση, μια λογοτεχνική θεωρία. Και όταν ρωτήθηκε αν η αντίληψή του για τη λογοτεχνία είχε αλλάξει από την πόλη και τα σκυλιά, το πρώτο του μυθιστόρημα, απάντησε: «Έχω διαβάσει, έχω δει, έχω ζήσει και αυτό έχει αλλάξει τον συγγραφέα που είμαι», έγραφε για τον μεγάλο συγγραφέα ο Τιερύ Κλερμόν του AFP και σίγουρα έχει δίκιο.
