Η οικονομική κρίση που συνεχίζει να ταλανίζει την χώρα μας ακόμα και σήμερα οδήγησε σε εξωστρεφείς αντιδράσεις με θετικό πρόσημο εκ μέρους των πολιτών, ως μέθοδοι άμυνας στις αναδυόμενες κοινωνικό-οικονομικές επιπτώσεις που αυτή συνεπάγεται. Παρατηρούμε ποικίλες δράσεις ατόμων και ομάδων που κινητοποιούν δίκτυα παρέμβασης και κοινωνικής προστασίας και καλλιεργούν την κοινωνική αλληλεγγύη, την κοινωνική συνοχή και την κοινωνική προσφορά.
Κοινωνικές δραστηριότητες όπως η κοινωνική αλληλεγγύη και η φιλανθρωπία έχουν αναδυθεί τα τελευταία χρόνια ως απάντηση στην εξαθλίωση που προκάλεσε η κρίση. Το ερώτημα που εγείρεται είναι εάν οι δυο αυτές έννοιες είναι εννοιολογικά ταυτόσημες ή διαφοροποιούνται.
Η φιλανθρωπία εμπεριέχει τις έννοιες της ελεημοσύνης, του οίκτου, καλλιεργεί την ανισότητα και ενέχει ευκαιριακό χαρακτήρα. Η αλληλεγγύη θεωρείται ταυτόσημη της υπευθυνότητας ενός ενεργού πολίτη που ενδιαφέρεται για το κοινό καλό, που αγωνίζεται για την κατοχύρωση των αξιών της ισότητας, της ισονομίας και της κοινωνικής δικαιοσύνης. Επιζητά την ενδυνάμωση των ευπαθών και ευάλωτων ομάδων, την συλλογική δράση, την αλληλοβοήθεια και την αλληλοϋποστήριξη.
Θεωρώ πως ευκαιριακές δράσεις συλλογής χρημάτων, με χαρακτήρα φιλανθρωπικό, εξυπηρετούν τον πρόσκαιρο εντυπωσιασμό, δεν ενέχουν κοινωνικότητα, ενισχύουν το «φαίνεσθαι» και αλλοτριώνουν το κοινωνικό συναίσθημα με αποκλειστικό στόχο τον οίκτο των συμπολιτών. Οι δράσεις αυτές απέχουν παρασάγγας από την κοινωνική αλληλεγγύη, υπό την έννοια της συλλογικής δράσης για τη διεκδίκηση ίσων ευκαιριών και δικαιωμάτων όπως και της συμμετοχής στα αναφαίρετα (κατ’ άλλα) κοινωνικά αγαθά: υγεία, τροφή, εκπαίδευση, εργασία, ψυχαγωγία, κατανάλωση αγαθών και υπηρεσιών.
Ολοκληρώνοντας, όπως και να εξετάσουμε τις αναφερόμενες έννοιες, εγείρεται το ερώτημα: «Αρκεί να δώσεις μερικά χρήματα σε έναν φτωχό;». Ακόμα και από αληθινή ανάγκη προσφοράς και βοήθειας να διακατέχεσαι, το αποτέλεσμα θα είναι το ίδιο: «Αύριο και πάλι θα πεινάει». Πρέπει να αναγνωρίσουμε πως οι πρωτοβουλίες της κοινωνίας των πολιτών θεωρούνται ιδιαίτερα αξιέπαινες, παρόλα αυτά η κοινωνική πρόνοια αποτελεί πεδίο κρατικής ευθύνης. Μπορούν να λειτουργήσουν βέβαια συνεργατικά και συμπληρωματικά, όταν όμως η κεντρική πολιτεία διαμορφώνει στρατηγικά σχεδιασμένες πολιτικές κοινωνικής ενσωμάτωσης, κοινωνικής προστασίας και κοινωνικής ένταξης. Απαιτείται μια πολυδιάστατη, συντονισμένη και ολοκληρωμένη στρατηγική σε περιφερειακό και τοπικό επίπεδο που θα σέβεται τα δικαιώματα των πολιτών για τη δωρεάν περίθαλψη, τη δωρεάν εκπαίδευση, την επαγγελματική απασχόληση, την παροχή ίσων ευκαιριών πρόσβασης στα κοινωνικά αγαθά για όλους, ανεξαρτήτως φύλου και αναπηρίας. Η κοινωνική πολιτική απαιτεί δράσεις καταλυτικές και όχι «αναλγητικές» που θα ανακουφίζουν παροδικά τα τραύματα που έχει επιφέρει η οικονομική κρίση που διανύουμε.
