Η αιμοκάθαρση είναι μια από τις τρεις μεθόδους νεφρικής υποκατάστασης σε ασθενείς που πάσχουν από χρόνια νεφρική ανεπάρκεια τελικού σταδίου, οι άλλες δύο είναι η περιτοναϊκή κάθαρση και η νεφρική μεταμόσχευση.
Η αρχή της αιμοκάθαρσης περιλαμβάνει τη διάχυση διαλυτών ουσιών κατά μήκος μιας ημιδιαπερατής μεμβράνης (φίλτρο αιμοκάθαρσης). Η ανταλλαγή των ουσιών έχει σχέση με τη διαφορά συγκέντρωσης τους στο αίμα και στο υγρό αιμοκάθαρσης και έτσι οι ουραιμικές τοξίνες απομακρύνονται από τον οργανισμό.
Η μετακίνηση των υγρών βασίζεται στη διαφορά υδροστατικής πίεσης μεταξύ του αιματικού χώρου και του χώρου διαλύματος του φίλτρου του τεχνητού νεφρού, όπου παράλληλα μετακινούνται και οι διάφορες διαλυτές ουσίες από την ημιδιαπερατή μεμβράνη (φίλτρο αιμοκάθαρσης).
Ανεπιθύμητες ενέργειες και επιπλοκές της αιμοκάθαρσης
Η αιμοκάθαρση συχνά περιλαμβάνει και την αφαίρεση υγρών επειδή οι περισσότεροι ασθενείς με νεφρική ανεπάρκεια έχουν ελαττωμένα η καθόλου ούρα. Οι ανεπιθύμητες ενέργειες της ταχείας αφαίρεσης υγρών έχει σαν αποτέλεσμα την χαμηλή αρτηριακή πίεση, την κόπωση, τον πόνο στο στήθος, τις κράμπες στα πόδια, καθώς ναυτία και κεφαλαλγία.
Τα τελευταίας τεχνολογίας μηχανήματα αιμοκάθαρσης έχουν μειώσει στο ελάχιστο τα συγκεκριμένα συμπτώματα.
Οι ασθενείς σε αιμοκάθαρση μπορεί να εκτίθενται στο κίνδυνο λοίμωξης πού μπορεί να οδηγήσει σε σηψαιμία, μόλυνση των καρδιακών βαλβίδων (ενδοκαρδίτιδα) ή των οστών (οστεομυελίτιδα). Ο κίνδυνος λοίμωξης ποικίλλει εξαρτώμενος από το τύπο της χρησιμοποιούμενης αγγειακής προσπέλασης. Στην αιμοκάθαρση έχουμε τρεις κύριες μεθόδους πρόσβασης που χρησιμοποιούνται για να έρθει σε επαφή το αίμα με το φίλτρο: α) τον ενδοφλέβιο καθετήρα, β) την αρτηριοφλεβική επικοινωνία (fistula) και τέλος γ) το συνθετικό μόσχευμα.
Στην πραγματικότητα πρόκειται για την αναστόμωση (συρραφή) μιας αυτόλογης φλέβας του ασθενούς με μια αρτηρία έτσι ώστε να μπορεί να συνδεθεί ο ασθενής στο μηχάνημα αιμοκάθαρσης.
Οι σημαντικότερες επιπλοκές κατά την συνεδρία αιμοκάθαρσης μπορεί να είναι η αιμορραγία από την περιοχή της αγγειακής προσπέλασης και ο κίνδυνος της λοίμωξης που μπορεί να ελαχιστοποιηθεί από την τήρηση κανόνων ελέγχου των λοιμώξεων.
Το σύνδρομο της ρήξης της ωσμωτικής ισορροπίας κατά την πρώτη αιμοκάθαρση που οφείλεται στην απότομη πτώση των επιπέδων της ουρίας. Επίσης η αναφυλακτική αντίδραση στο υλικό της μεμβράνης του φίλτρου είναι μια άλλη πολύ σπάνια επιπλοκή .
Στις μακροχρόνιες επιπλοκές της αιμοκάθαρσης συμπεριλαμβάνονται η αμυλοείδωση, η νευροπάθεια, και η επιδείνωση καρδιακής νόσου.
Μηχανήματα αιμοκάθαρσης
Το μηχάνημα αιμοκάθαρσης αντλεί το αίμα του ασθενούς προς το φίλτρο. Τα νεότερα μηχανήματα της αγοράς είναι πλήρως ηλεκτρονικά, τελευταίας τεχνολογίας και διαθέτουν συστήματα συνεχούς παρακολούθησης των σημαντικών παραμέτρων που περιλαμβάνουν τη ροή αίματος και διαλύματος, την αγωγιμότητα, τη θερμοκρασία και τον έλεγχο του φίλτρου για διαρροή αίματος ή ύπαρξη αέρα. Όταν αναγιγνώσκεται υπέρβαση των ορίων ενεργοποιείται ηχητικός συναγερμός και έτσι προλαμβάνεται οποιαδήποτε επιπλοκή που θα έβαζε σε κίνδυνο την ζωή του ασθενούς.
Σύστημα ύδατος
Το καθαρό και απιονισμένο ύδωρ είναι πολύ σημαντικό για την αιμοκάθαρση και απαιτεί επιπρόσθετη επεξεργασία ώστε να εξασφαλίζει την ασφάλεια του αιμοκαθαιρόμενου ασθενούς.
Ακόμη και αυτός ο βαθμός κάθαρσης του νερού μπορεί να είναι ανεπαρκής και για αυτό είναι απαραίτητο επιπλέον φιλτράρισμα στο μηχάνημα.
Φίλτρο αιμοκάθαρσης
Το φίλτρο της αιμοκάθαρσης είναι μία συσκευή που καθαρίζει το αίμα από τις τοξίνες. Σχεδόν όλα τα φίλτρα σήμερα είναι φτιαγμένα από κοίλες τριχοειδείς ίνες σε κυλινδρική δέσμη και είναι τοποθετημένες σε πλαστικό κύλινδρο με τέσσερα ανοίγματα.
Η επιβίωση των αιμοκαθαιρόμενων ασθενών οφείλεται κατά κύριο λόγο στην ιατρο-νοσηλευτική φροντίδα καθώς και στον ιατρικό εξοπλισμό. Η συνεργασία και η συμμόρφωση όμως του ίδιου του ασθενούς συμβάλλει κατά κύριο λόγο στην μακρόχρονη επιβίωση του.
*Περικλής Δουζδαμπάνης, MD, PhD
Διδάκτωρ Ιατρικής Σχολής Πατρών
Επιστημονικός Υπεύθυνος Νεφρολόγος , Μονάδα Χρόνιας Αιμοκάθαρσης ‘’Κυανούς
Σταυρός Πατρών’’
Πρόεδρος Ιατρικής Εταιρείας Δυτικής Ελλάδας & Πελοποννήσου
*Κωνσταντίνα Κ. Τρίγκα, MD, PhD
Διδάκτωρ Ιατρικής Σχολής Πατρών-Νεφρολόγος
Απόφοιτος Ιατρικής Σχολής Χαϊδελβέργης
Διευθύνων Σύμβουλος Μονάδας Χρόνιας Αιμοκάθαρσης ‘’Κυανούς
Σταυρός Πατρών’’