Σε σύγκριση με τα υπόλοιπα ζώα, τα μωρά των ανθρώπων γεννιούνται εντελώς ανυπεράσπιστα, κι έχουν πολλά να μάθουν.
Παρότι κάποια ζώα είναι σε θέση να περπατήσουν μέσα σε λίγες ώρες από τη γέννησή τους ή από το σκάσιμο του αυγού, τα ανθρώπινα μωρά χρειάζονται μήνες ή ακόμα και χρόνια για να αποκτήσουν τις πιο βασικές δεξιότητες. Αν είχατε ποτέ κατοικίδιο και μωρό ταυτόχρονα, μπορεί να αναρωτηθήκατε ποιο απ’ τα δύο είναι το πιο έξυπνο.
Ας δούμε, λοιπόν, τι λέει η επιστήμη σχετικά με τη νοημοσύνηση των παιδιών σε σχέση με αυτή των ζώων. Πρόκειται για μια σύνθετη ερώτηση, και η απάντηση ποικίλλει ανά περίπτωση.
Πόσο έξυπνοι είναι οι σκύλοι σε σχέση με τα μωρά;
Ο Stanley Coren, καθηγητής ψυχολογίας στο Πανεπιστήμιο της Βρετανικής Κολούμπια, έχει αφιερώσει την καριέρα του στην εξερεύνηση της σκυλίσιας νοημοσύνης, και έχει προσαρμόσει μια ψυχολογική μονάδα μέτρησης στη νοημοσύνη των σκύλων, η οποία ονομάζεται νοητική ηλικία.
Παρότι δεν είναι δυνατό να συγκρίνουμε με απόλυτη ακρίβεια τη νοημοσύνη των σκύλων και των ανθρώπων, ο Coren εξηγεί ότι οι σκύλοι διαθέτουν κάποιες γνωστικές δεξιότητες, όπως είναι το λεξιλόγιο και η απλή αριθμητική, οι οποίες ταυτίζονται ως ένα βαθμό με αυτές των μωρών. Για παράδειγμα, ένας σκύλος μπορεί κατά μέσο όρο να καταλάβει 165 λέξεις. Σε ακραίες περιπτώσεις, υπάρχουν σκύλοι που μπορούν να μάθουν σημαντικά παραπάνω. Για παράδειγμα, ο Chaser το border collie, που εκπαιδεύτηκε από έναν εξειδικευμένο συνταξιούχο καθηγητή ψυχολογίας, αναφέρθηκε ότι κατανοεί πάνω από 1000 λέξεις.
Οι περισσότεροι σκύλοι μπορούν, επίσης, να “μετρήσουν” μέχρι το 3, σύμφωνα με τον Coren. Αν κάτι τέτοιο σας ακούγεται περίεργο, επιχειρήστε το παρακάτω πείραμα: Παρουσιάστε στον σκύλο σας τρεις λιχουδιές, κρύψτε τις στο χέρι σας, και στη συνέχεια δώστε του μόνο τις δύο. Οι περισσότεροι σκύλοι θα καταλάβουν ότι λείπει μία, και θα προσπαθήσουν να τη βρουν. Σε εργαστηριακό περιβάλλον, οι έρευνες δείχνουν ότι οι εγκέφαλοι των σκύλων “φωτίζονται” παρόμοια με τους ανθρώπινους όταν βλέπουν τον αριθμό των τελειών που εμφανίζονται σε μια οθόνη να αλλάζει.
Ακόμα, ο Coren προσέθεσε ότι τα εκπαιδευμένα ριτρίβερ, τα σκυλιά δηλαδή που εκτρέφονται για να ανακτούν τα θηράματα των κυνηγών, συχνά “καταγράφουν” πόσα είναι τα ζώα ή τα αντικείμενα που πρέπει να ανακτήσουν, ακόμα κι αν αυτά είναι παραπάνω από 5.
Επομένως, οι σκύλοι μπορεί να μην ξέρουν πώς να μετρούν δυνατά μέχρι το τρία, αλλά παρουσιάζουν συμπεριφορές που υποδεικνύουν ότι πολλοί απ’ αυτούς διαθέτουν μια εγγενή κατανόηση βασικής αριθμητικής. Συγκριτικά, σύμφωνα με έρευνες, τα μωρά 14 και 18 μηνών, είναι ήδη σε θέση να ξεχωρίσουν μεταξύ δύο και τεσσάρων αντικειμένων όταν τα μετρά μπροστά τους ένας ενήλικας.
Αναλύοντας αυτούς τους δύο τύπους γνωστικών λειτουργιών, μπορεί κανείς να υπολογίσει τη “νοητική ηλικία” των σκύλων σε ανθρώπινη κλίμακα, εξήγησε ο Coren.
“Βασικά έχουμε βρει ότι ο μέσος σκύλος έχει νοητική ηλικία αντίστοιχη με αυτή ενός παιδιού 2,5 ετών,” τουλάχιστον όσον αφορά γνωστικές δεξιότητες όπως είναι το λεξιλόγιο, η αριθμητική, και η συναισθηματική αντίληψη, εξήγησε στο Live Science. Για διαφορετικούς σκύλους, ο αριθμός αυτός μπορεί να κυμαίνεται από 2 μέχρι 3.
Είναι σημαντικό να θυμόμαστε αυτή τη νοητική ηλικία ώστε να μπορούμε να κατανοούμε τις ικανότητες των σκύλων μας, εξήγησε ο Coren. Για παράδειγμα, ακριβώς όπως ένα δίχρονο παιδάκι δεν έχει ακόμα πλήρως την ικανότητα να βιώσει και να κατανοήσει την ενοχή, έτσι δεν την έχει κι ένας σκύλος. Οι σκύλοι που κρύβονται αφού κάνουν αταξίες δεν το κάνουν επειδή έχουν τύψεις, αλλά επειδή φοβούνται την τιμωρία, λέει ο Coren.
Είναι σημαντικό να σημειωθεί ότι η νοημοσύνη των σκύλων εξαρτάται πολύ από τη φυλή, την εμπειρία, και την εκπαίδευση. Για παράδειγμα, τα border collie και τα poodle, σε γενικές γραμμές, θεωρούνται πιο έξυπνα από τα τσιουάουα και τα μπουλντόγκ. Επιπλέον, τα συγκεκριμένα πειράματα δεν εξηγούν τις ξεχωριστές, ενστικτώδεις δεξιότητες που χαρακτηρίζουν διαφορετικές φυλές, όπως είναι η φύλαξη κοπαδιών ή η ιχνηλάτηση μυρωδιών, που είναι από μόνες τους μορφές νοημοσύνης, αλλά δύσκολα συγκρίνονται με την ανθρώπινη.
Όπως είπε ο Coren: “Οι σκύλοι δεν είναι άνθρωποι με τέσσερα πόδια και τρίχωμα”.
Πόσο έξυπνες είναι οι γάτες σε σχέση με τα μωρά;
Η έρευνα που έχει γίνει για τη νοημοσύνη των οικόσιτων γατών δεν είναι τόσο εκτεταμένη όσο για των σκύλων, ωστόσο υπάρχουν κάποιες μελέτες που έχουν ασχοληθεί με τις νοητικές δεξιότητες των αγαπημένων μας αιλουροειδών.
“Μπορούμε να κοιτάξουμε πράγματα όπως είναι η επίλυση προβλημάτων ή η εφευρετική συμπεριφορά ως ένα είδος υποκατάστατου για πειράματα που μετρούν τη νοημοσύνη”, εξήγησε η Jennifer Vonk, καθηγήτρια ψυχολογίας στο Πανεπιστήμιο Όακλαντ στο Μίσιγκαν.
Η πιο εμβληματική έρευνα για τη νοημοσύνη των γατών πραγματοποιήθηκε από τον Edward Thorndike το 1898, εξέτασε την ικανότητα των γατών να δραπετεύουν μέσα από ένα κουτί ανοίγοντας ένα πορτάκι. Παρότι στην αρχή οι γάτες μπορούν να ανοίξουν το πορτάκι μόνο μέσω δοκιμής και λάθους, ο χρόνος που χρειάζονταν για να απελευθερωθούν γενικά μειωνόταν όσο τα πειράματα επαναλαμβάνονταν. Αυτό μας έδειξε ότι οι γάτες είναι ικανές να μάθουν και να αποκτήσουν νέες δεξιότητες.
Μεταγενέστερες έρευνες που χρησιμοποίησαν λιχουδιές τοποθετημένες σε ταΐστρες-παζλ εντόπισαν ότι οι γάτες μπορούσαν να μάθουν νέες λύσεις όταν το παζλ άλλαζε, κάτι που ανέδειξε την ικανότητά τους να προσαρμόζονται εύκολα σε νέα μαθησιακά περιβάλλοντα, όπως είπε η Vonk. Και παρά το γεγονός ότι θα ήταν ανήθικο να τοποθετήσουμε ανθρώπινα μωρά μέσα σε κουτιά-ταΐστρες, γνωρίζουμε ότι τα παιδιά μπορούν να βρουν τρόπους να αποδράσουν από την κούνια τους μετά τους 16 μήνες της ηλικίας τους.
Άλλες έρευνες έχουν μελετήσει τη μνήμη των γατών, που αποτελεί μια ακόμα σημαντική διάσταση της νόησης. Για παράδειγμα, έρευνες έχουν βρει ότι οι γάτες αναζητούν την τροφή τους στρατηγικά βάσει μιας και μοναδικής ανάμνησης. Υπάρχουν, ακόμα, έρευνες που εξετάζουν τη μονιμότητα των αντικειμένων για τις γάτες – την κατανόηση, δηλαδή, για το ότι ένα αντικείμενο εξακολουθεί να υπάρχει ακόμα κι αν δεν είναι ορατό. Τα μωρά των ανθρώπων συνήθως μαθαίνουν για τη μονιμότητα των αντικειμένων μεταξύ των 4 και των 10 μηνών της ηλικίας τους. Σύμφωνα με πρόσφατη έρευνα, μάλιστα, φαίνεται ότι οι γάτες μπορεί να είναι πιο ικανές από τα μωρά στο να συνδέουν λέξεις με εικόνες.
Παρότι, όμως, είναι δυνατό να ποσοτικοποιήσουμε κάποιες διαστάσεις της γατίσιας νοημοσύνης με αυτά τα πειράματα, η Vonk δεν πιστεύει ότι είναι φρόνιμο να την αναλύουμε μέσα από τα φίλτρα της ανθρώπινης ανάπτυξης.
“Δεν θεωρώ ότι είναι αποτελεσματικό να συγκρίνουμε τις ικανότητες των ζώων με αυτές των ανθρώπινων παιδιών γιατί τα άλλα είδη δεν είναι απλά άνθρωποι με αναπτυξιακή καθυστέρηση,” εξήγησε. “Έχουν εξελιχθεί ώστε να λύνουν διαφορετικά προβλήματα γιατί αναπτύχθηκαν σε διαφορετικά οικολογικά πλαίσια και ζουν σε διαφορετικά περιβάλλοντα”.
Οξυτοκίνη: η ορμόνη της αγάπης – Να πώς επιδρά στα ζώα
Με τη βοήθεια της οξυτοκίνης επιτυγχάνονται η κοινωνική αναγνώριση και η ανάπτυξη δεσμών μεταξύ των ζώων.
Οι διαφορετικές εξελικτικές πιέσεις που έχουν δεχτεί οι γάτες τις έχουν κάνει άσσους στο κυνήγι και στη διαφοροποίηση των οσμών. “Πιθανότατα είναι πολύ πιο αποτελεσματικοί κυνηγοί απ’ ό,τι θα γίνουν ποτέ οι άνθρωποι,” είπε η Vonk.
Τελικά, οι ιδιαίτερες προσαρμογές των γατών σημαίνουν επίσης ότι ενδέχεται να μην έχουν το κίνητρο να τα πηγαίνουν καλά σε νοητικές μετρήσεις όπως το έχουν οι άνθρωποι. Διαχρονικά στην Ιστορία, η ανθρώπινη επιβίωση έχει βασιστεί σε εργασίες όπως είναι η κατασκευή υλικών και η ανάπτυξη της γλώσσας. Άλλα είδη ζώων δεν αντιμετώπισαν τις ίδιες εξελικτικές πιέσεις – για παράδειγμα, οι γάτες βασίζονται στην όσφρηση και στον συντονισμό του σώματός τους για να κυνηγήσουν, και όχι στην ικανότητα να κατασκευάσουν εργαλεία ή να επικοινωνήσουν. Επομένως, όπως επισημαίνει η Vonk, δεν έχει νόημα να συγκρίνουμε τις γάτες με τους ανθρώπους.
“Πιστεύω ότι δεν μπορούμε να σκεφτούμε για τα ζώα συγκρίνοντάς τα με τους ανθρώπους σε διαφορετικά στάδια ανάπτυξης,” είπε. “Αυτή είναι η σύγκριση που προσπαθώ πολύ να μην κάνω ποτέ. Πρέπει να σκεφτόμαστε ποιες ικανότητες βγάζει νόημα να έχουν οι γάτες και να κατανοήσουμε γιατί τα πάνε καλά στα πράγματα που τα πάνε καλά, και να μη νοιαζόμαστε τόσο να τις συγκρίνουμε με τους ανθρώπους”.
topetmou