Ένας στους τρεις ανθρώπους ηλικίας άνω των 30 ετών και ένας στους δύο μετά τα 55 ξυπνά κάθε βράδυ στη μέση της νύκτας από την ανάγκη να πάει στην τουαλέτα.
Φυσιολογικά, ο νυκτερινός ύπνος διαρκεί από 6 έως 8 ώρες χωρίς να σηκωθούμε από το κρεβάτι. Το να ξυπνάει όμως κάποιος περιστασιακά μία φορά το βράδυ για να πάει στην τουαλέτα, θεωρείται ότι είναι στα όρια του φυσιολογικού. Όταν, όμως, συστηματικά ξυπνάει δύο ή περισσότερες φορές, μπορεί να έχει νυκτουρία.
Η νυκτερινή ούρηση σημαίνει ότι ο οργανισμός παράγει πολλά ούρα ή/και ότι η ουροδόχος κύστη δεν μπορεί να κρατήσει αρκετά. Γιατί, όμως, συμβαίνει αυτό και πότε πρέπει να ανησυχήσει το άτομο με νυκτουρία; Ο πρόεδρος της Ελληνικής Ουρολογικής Εταιρείας δρ Ηρακλής Πούλιας, τ. διευθυντής στην Ουρολογική Κλινική του Κοργιαλένειου Μπενάκειου Νοσοκομείου ΕΕΣ, απαντά σε αυτά και σε άλλα ερωτήματα για τη νυκτουρία.
* Μπορεί η νυκτουρία να οφείλεται στην υπερκατανάλωση υγρών; Μερικές φορές όντως πίνει κανείς πάρα πολλά υγρά στη διάρκεια του 24ωρου ή τις ώρες πριν από την κατάκλιση. Για να εξακριβώσει αν αυτή είναι η περίπτωσή του, πρέπει να περιορίσει για ένα-δύο βράδια την κατανάλωση υγρών τις 2 ώρες πριν μπει για ύπνο. Επίσης δεν πρέπει να πίνει αλκοόλ ή ροφήματα με καφεΐνη μετά τις 5 το απόγευμα. Πριν μπει εξάλλου για ύπνο, πρέπει πρώτα να ουρήσει.
* Παίζει ρόλο η ηλικία; Όσο μεγαλύτερος είναι κάποιος, τόσο πιθανότερο είναι να εκδηλώσει νυκτουρία. Καθώς μεγαλώνουμε, ο οργανισμός παράγει μικρότερη ποσότητα από μία αντιδιουρητική ορμόνη που συμβάλλει στην κατακράτηση υγρών, με συνέπεια αυξημένη παραγωγή ούρων το βράδυ. Ένας άλλος λόγος είναι ότι φθίνει σταδιακά η ικανότητα της ουροδόχου κύστεως να συγκρατεί τα ούρα. Στις μεγάλες ηλικίες, εξάλλου, είναι πιο συχνά τα ιατρικά προβλήματα που επηρεάζουν την ουροδόχο κύστη. Στους άνδρες, για παράδειγμα, συχνή αιτία είναι η καλοήθης διόγκωση του προστάτη που συνήθως εμφανίζεται μετά τα 50. Και στις γυναίκες, παρατηρούνται μετά την εμμηνόπαυση αλλαγές στην ουροποιητική οδό που αυξάνουν την ενούρηση.
* Υπάρχουν άλλες αιτίες νυκτουρίας; Πολλά προβλήματα της ουροδόχου κύστεως μπορεί να την προκαλέσουν, όπως η ανάπτυξη πέτρας (λιθίαση κύστης), η υπερδραστηριότητά της, διάφορες φλεγμονές ή φλεγμονώδεις παθήσεις (λ.χ. κυστίτιδες), οι υποτροπιάζουσες ουρολοιμώξεις και ο καρκίνος της ουροδόχου κύστεως. Άλλες παθολογικές καταστάσεις που μπορεί να προκαλέσουν νυκτουρία είναι ο αρρύθμιστος σακχαρώδης διαβήτης, ο άποιος διαβήτης (είναι μία σπάνια μορφή διαβήτη), ο διαβήτης της κυήσεως, η συμφορητική καρδιακή ανεπάρκεια, τα οιδήματα κάτω άκρων (πρήξιμο ποδιών) και ο κακής ποιότητας ύπνος εξαιτίας αποφρακτικής υπνικής άπνοιας ή αϋπνίας (πολλοί πάσχοντες από αϋπνία σηκώνονται συχνά το βράδυ για να πάνε στην τουαλέτα).
* Μπορεί να ευθύνεται κάποια φαρμακευτική αγωγή; Ασφαλώς και μπορεί. Τα διουρητικά που χορηγούνται στους πάσχοντες από υπέρταση, μοιραία αυξάνουν την παραγωγή ούρων και μπορεί να προκαλέσουν νυκτουρία, γι’ αυτό και συνήθως συνιστάται στους ασθενείς να τα λαμβάνουν πρωί. Υπάρχουν όμως και άλλα φάρμακα που μπορεί να έχουν την ίδια δράση. Χαρακτηριστικά παραδείγματα είναι οι καρδιακές γλυκοσίδες (χορηγούνται για την καρδιακή ανεπάρκεια και ορισμένες αρρυθμίες), η δεμεκλοκυκλίνη (ένα αντιβιοτικό), το λίθιο (αντικαταθλιπτικό), το μεθοξυφλουράνιο (αναισθητικό), η φαινυτοΐνη (αντιεπιληπτικό), η προποξυφαίνη (αναλγητικό), αλλά και η υπερκατανάλωση βιταμίνης D. Όποιος αρχίζει μια νέα φαρμακευτική αγωγή και εκδηλώνει νυκτουρία, καλό είναι να συμβουλεύεται τον γιατρό ή τον φαρμακοποιό του μη τυχόν και υπάρχει σχέση.
* Ποιες άλλες καταστάσεις μπορεί να παίξουν ρόλο; Μερικές φορές δεν ξυπνά στ’ αλήθεια τον ασθενή η ανάγκη για ούρηση καθαυτή, αλλά μόλις ξυπνήσει δημιουργείται αυτή η ανάγκη. Αυτό συμβαίνει μερικές φορές σε άτομα με σύνδρομο ανήσυχων ποδιών, εξάψεις (π.χ. λόγω κλιμακτηρίου), χρόνιο πόνο ή κατάθλιψη. Ακόμα και η εγκυμοσύνη ή και η παχυσαρκία μπορεί να προκαλέσουν νυκτουρία, επειδή συμπιέζεται το ουροποιητικό.
* Πότε είναι απαραίτητη η συμβουλή ενός ιατρού; Η συστηματική ούρηση πάνω από δύο φορές στη διάρκεια της νύκτας πρέπει πάντοτε να ελέγχεται, ακριβώς επειδή μπορεί να υποκρύπτει πολλά νοσήματα. Η σύσταση αυτή είναι ιδιαίτερα σημαντική για όσους έχουν σοβαρή νυκτουρία (ξυπνάνε 5-6 φορές το βράδυ) και για όσους εκδηλώνουν προβλήματα στην καθημερινότητα (π.χ. μειωμένη συγκέντρωση) επειδή δεν κοιμούνται καλά. Ειδικά στους ηλικιωμένους, η νυκτουρία μπορεί να αυξήσει και τον κίνδυνο πτώσης και κατάγματος.
* Ποιες εξετάσεις θα χρειασθούν; Το πρώτο βήμα της σωστής διάγνωσης δεν είναι οι εξετάσεις αλλά η λήψη ενός λεπτομερούς ιστορικού. Για να είναι ακριβές, καλό είναι να κρατήσετε για μία εβδομάδα αναλυτικό ημερολόγιο στο οποίο θα γράφετε καθημερινά το είδος, την ποσότητα και τις ώρες κατανάλωσης υγρών (από τον πρωινό καφέ μέχρι το τελευταίο ποτήρι νερό), καθώς και αν ξυπνήσατε για να ουρήσετε. Πρέπει επίσης να καταγράψετε ανά βράδυ πόσες φορές σηκωθήκατε από το κρεβάτι, καθώς και την ποσότητα των αποβαλλόμενων ούρων. Απαραίτητο είναι ακόμα να σημειώσετε τις συνέπειες της νυκτουρίας στον ύπνο σας και το αν νιώθετε κουρασμένοι το επόμενο πρωί. Μην ξεχάσετε επίσης να καταγράψετε κάθε φάρμακο (συνταγογραφούμενο ή μη), βιταμίνη ή/και βότανο που παίρνετε και τυχόν άλλα συμπτώματα που έχετε.
Οι ουρολογικές εξετάσεις που συνήθως συνιστώνται είναι γενική εξέταση και καλλιέργεια ούρων, και ακολούθως υπερηχογράφημα νεφρών-ουροδόχου κύστεως. Ενδέχεται όμως να χρειασθούν και πιο εξειδικευμένες εξετάσεις, όπως η κυστεοσκόπηση ή η ουροδυναμική μελέτη. Η θεραπεία που θα προταθεί, εξαρτάται από την αιτία της νυκτουρίας.
