Αφετηρία της ελληνικής εκβιομηχάνισης, η βιομηχανία τροφίμων αποτελεί σήμερα αναπτυξιακή ελπίδα, για πολλούς λόγους. Διότι, αν και παραδοσιακός βιομηχανικός κλάδος, είναι εντούτοις έντονα προσανατολισμένος προς το μέλλον. Ο λόγος είναι απλός. Η διατροφή είναι απαραίτητη στον άνθρωπο και σε 30 χρόνια ο πλανήτης θα πρέπει να θρέψει πάνω από 9 δισεκατομμύρια στόματα. Πέρα, λοιπόν, από την γεωργία, έχει ανάγκη και την βιομηχανία ειδών διατροφής που ήδη είναι ένας κλάδος με σοβαρό προσανατολισμό προς την καινοτομία και την έρευνα που οδηγεί στην ανάπτυξη.
Στο πλαίσιο αυτό, στην σημερινή Ελλάδα της κρίσης, η βιομηχανία ειδών διατροφής είναι ο πρώτος μεταποιητικός κλάδος της χώρας και το έργο του παίζει ρόλο-κλειδί στην παραγωγή. Με εκπρόσωπό του σε συλλογικό επίπεδο τον Σύνδεσμο Ελληνικών Βιομηχανιών Τροφίμων (ΣΕΒΤ), η βιομηχανία τροφίμων έχει σήμερα και πλούσιο κοινωνικό έργο, παράλληλα δε αναλαμβάνει και σοβαρές πρωτοβουλίες προστασίας του περιβάλλοντος. Για τις δραστηριότητες και τις φιλοδοξίες του ΣΕΒΤ μάς μίλησε ο Πρόεδρός του κ. Ευάγγελος Καλούσης.
ΕΡΩΤΗΣΗ: Κύριε πρόεδρε, με αφορμή την οκταετή κρίση, διαπιστώθηκε ότι ο κλάδος που εκπροσωπείτε άντεξε στις δοκιμασίες και τώρα φαίνεται αποφασισμένος να συμβάλει στην ανάπτυξη και την έξοδο της χώρας από την κρίση της. Έτσι είναι, κατά την εκτίμησή σας;
ΑΠΑΝΤΗΣΗ: Είναι αλήθεια ότι υπάρχει η δυναμική στην οποία αναφερθήκατε. Παρά τις αντίξοες οικονομικές συνθήκες που αντιμετωπίζει η χώρα μας, η ελληνική βιομηχανία τροφίμων και ποτών παραμένει ένας κλάδος δυναμικός, ανταγωνιστικός και εξωστρεφής, με έντονη εξαγωγική δραστηριότητα στην Ευρώπη, στη Αμερική αλλά και σε ολόκληρο τον κόσμο. Μέσα σε ένα δύσκολο οικονομικό περιβάλλον, η ελληνική βιομηχανία τροφίμων και ποτών προσπαθεί να επιβιώσει και να ξεπεράσει τα εμπόδια που έχει δημιουργήσει η κρίση, αντιμετωπίζοντας τα προβλήματα σαν μία μεγάλη πρόκληση για να κτίσει ένα καλύτερο μέλλον για την ίδια, τους εργαζομένους και τους καταναλωτές.
Στο πλαίσιο αυτό, ο κύριος ρόλος του κλάδου στην ελληνική οικονομία καταδεικνύεται από την πρώτη θέση που εξακολουθεί να κατέχει στην αξία παραγωγής στην μεταποιητική βιομηχανία της χώρας, με ποσοστό 25% επί του συνόλου, αλλά και την δραστηριοποίηση στον κλάδο 1.225 επιχειρήσεων με πωλήσεις που ξεπερνούν τα 14,2 δισεκατομμύρια ευρώ. Απασχολεί δε το 30,8% του συνολικού εργατικού δυναμικού της μεταποίησης. Σύμφωνα με την ετήσια έκθεση του Ιδρύματος Οικονομικών και Βιομηχανικών Ερευνών, του ΙΟΒΕ, γίνεται αντιληπτό ότι η βιομηχανία τροφίμων και ποτών εξακολουθεί να αποτελεί βασικό πυλώνα της οικονομίας και της ανάπτυξης στην εγχώρια αγορά. Η δυναμική του κλάδου φαίνεται και από την αύξηση που σημειώνεται στα τρόφιμα (0,4%) και στα ποτά (0,2%) σε όρους ακαθάριστης προστιθέμενης αξίας μεταξύ των ετών 2005/14. Από την μεριά του ο κλάδος των τροφίμων και ποτών μείωσε το εμπορικό έλλειμμα κατά 35% λόγω των εξαγωγικών δραστηριοτήτων του, γεγονός που συμβάλλει ιδιαίτερα στην ανάκαμψη και στην θετική πορεία της οικονομίας της χώρας.
ΕΡΩΤΗΣΗ: Σε ποιον βαθμό τα capital controls επηρέασαν την δομή και λειτουργία του κλάδου και σε ποιον βαθμό προκάλεσαν μετανάστευση εγχώριων επιχειρήσεων;
ΑΠΑΝΤΗΣΗ: Είναι αυτονόητο ότι σε μία ενιαία αγορά, όπως αυτή της Ευρωπαϊκής Ένωσης και συνακολούθως της ευρωζώνης, τα capital controls αποτελούν τροχοπέδη της ρευστότητας και άρα δυσκολεύουν την μέσω επενδύσεων ανάπτυξη. Έτσι αρκετές επιχειρήσεις αναγκάζονται να απευθυνθούν σε ξένους οίκους δανειοδότησης προκειμένου να εξασφαλίσουν την βιωσιμότητά τους. Συνεπώς, για λόγους επιβίωσης και οικονομικής φύσης, κάποιες επιχειρήσεις μετέφεραν μόνον την έδρα τους σε χώρες του εξωτερικού. Όμως, τόσον η παραγωγή όσο και η διοίκηση των συγκεκριμένων εταιρειών παραμένουν στην Ελλάδα (και ευελπιστούμε ότι θα επιστρέψουν στην Ελλάδα μόλις οι συνθήκες το επιτρέψουν).
ΕΡΩΤΗΣΗ: Τον τελευταίο καιρό γίνεται πολύς λόγος στην χώρα, από τα πιο επίσημα χείλη, για την ανάγκη τόνωσης της επιχειρηματικότητας και άρα προώθησης της ανάπτυξης. Από πλευράς του ΣΕΒΤ υπάρχουν κάποιες προτάσεις και κάποιες πιέσεις ώστε να βελτιωθεί –όσο γίνεται, υπό τις παρούσες συνθήκες– το κλίμα για το επιχειρείν;
ΑΠΑΝΤΗΣΗ: Όπως έχουμε τονίσει πολλές φορές, προκειμένου να ενισχυθεί το επιχειρείν στην χώρα μας είναι ανάγκη η ύπαρξη ενός υποστηρικτικού, σταθερού, προβλέψιμου φορολογικού και διοικητικού πλαισίου. Είναι πλέον σημαντικό να προχωρήσουμε στην δημιουργία Εθνικής Βιομηχανικής Πολιτικής που θα έχει ιεραρχικό ρόλο στις κλαδικές προτεραιότητες και θα ενισχύει τις επενδύσεις.
Από την πλευρά μας έχουμε επανειλημμένα εκφράσει τις θέσεις και τις απόψεις μας όσον αφορά τις ενέργειες που μπορούν να πραγματοποιηθούν από τις επιχειρήσεις, επικουρούμενες από τους αρμόδιους φορείς και το κράτος. Για τον λόγο αυτόν έχουμε δημιουργήσει ένα υπόμνημα όπου καταγράφονται όλες οι θέσεις και οι προτάσεις μας, που έχει τίτλο «Ο δρόμος για την ανάπτυξη». Οι 4 βασικοί πυλώνες, τους οποίους θεωρούμε μοχλούς για την ανάπτυξη της οικονομίας, είναι η ανταγωνιστικότητα, η εξωστρέφεια, η καινοτομία και η προώθηση νέων επενδύσεων. Πρεσβεύουμε ότι πρέπει να δοθούν ξεκάθαρες κατευθύνσεις, ώστε οι κοινωνικές και παραγωγικές δυνάμεις της χώρας καθώς και ο κρατικός μηχανισμός να γνωρίζουν τους συγκεκριμένους στόχους.
Οι συγκεκριμένες προτάσεις και θέσεις μας έχουν γνωστοποιηθεί στο κυβερνητικό επιτελείο και θέλουμε να πιστεύουμε ότι θα δοθεί η δέουσα προσοχή, με σκοπό να αφουγκραστούν τα προβλήματα του κλάδου και να δοθούν οι αντίστοιχες λύσεις. Ήδη διαφαίνεται διάθεση ανταπόκρισης και συμβολής της πολιτείας προς την κατεύθυνση αυτή.
ΕΡΩΤΗΣΗ: Στον τομέα των εξαγωγών, όπου η βιομηχανία τροφίμων επίσης πρωτοστατεί, θεωρείτε ότι έχει κερδίσει το στοίχημα του επώνυμου ελληνικού εξαγώγιμου προϊόντος;
ΑΠΑΝΤΗΣΗ: Καθ’ όλη την διάρκεια της κρίσης οι εξαγωγές στον τομέα των τροφίμων και ποτών αυξήθηκαν με διψήφιο συντελεστή. Όπως ήδη έχει επισημανθεί, η ελληνική βιομηχανία τροφίμων και ποτών παρουσιάζει συνεχώς αναπτυσσόμενη εξαγωγική δραστηριότητα στην Ευρώπη, στην Αμερική, αλλά και σε σημαντικές αγορές σε όλον τον κόσμο, με τις εξαγωγές να ανέρχονται στα 4,1 δισεκατομμύρια ευρώ. Τα είδη διατροφής κατέχουν σήμερα την πρώτη θέση στον εξαγωγικό τομέα μετά τα πετρελαιοειδή, με συνολική αξία 5,5 δισεκατομμύρια ευρώ και με ποσοστό επί του συνόλου 20%. Η δε ελληνική βιομηχανία τροφίμων και ποτών κατέχει το 75% της διατροφής. Ακόμη και το 2016, που το σύνολο των εξαγωγών παρουσιάζει μείωση συγκριτικά με το 2015, τα τρόφιμα και ποτά παρουσίασαν αύξηση 9,2% και βρίσκονται στην πρώτη θέση των ελληνικών εξαγωγών (χωρίς τα πετρελαιοειδή).
Ένα σημαντικό στοιχείο που συμβάλλει στην αύξηση των εξαγωγών του κλάδου μας είναι οι εξαιρετικής ποιότητας αγροτικές πρώτες ύλες, που παρέχουν ένα ιδιαιτέρως ανταγωνιστικό πλεονέκτημα στα ελληνικά προϊόντα. Το γεγονός ότι ένα επώνυμο ελληνικό προϊόν αυξάνει την δυναμική του στις εξαγωγές, αποδεικνύεται από την προτίμηση που δείχνουν οι αγοραστές/καταναλωτές σε αυτό. Σε αυτόν τον παρονομαστή, η ελληνική βιομηχανία τροφίμων και ποτών επιμένει και επενδύει στην συνεχή βελτίωση των διαδικασιών παραγωγής και των συστημάτων διανομής καθώς και στην ικανοποίηση των καταναλωτών, εστιάζοντας σε προϊόντα ποιοτικά, ασφαλή και καινοτόμα.
ΕΡΩΤΗΣΗ: Σε μία εποχή, κύριε πρόεδρε, που η τεχνολογία καλπάζει και πολλοί κάνουν λόγο για την τέταρτη βιομηχανική επανάσταση, σε ποιον βαθμό η εγχώρια μεταποίηση στα τρόφιμα και ποτά παρακολουθεί τις εξελίξεις και πόσο ανταποκρίνεται στους νέους όρους παραγωγής, επικοινωνίας και διανομής των προϊόντων;
ΑΠΑΝΤΗΣΗ: Για να υπάρξει ανταπόκριση στις όντως σημαντικές σημερινές προκλήσεις πρέπει να αντιλαμβάνεται κανείς την υφή τους, το βάθος τους και τις πιθανές διαστάσεις τους. Δεν νομίζω λοιπόν ότι στα επίπεδα αυτά η εγχώρια βιομηχανία τροφίμων και ποτών υστερεί σε κάτι. Παρακολουθεί ενεργά τις εξελίξεις και συμμετέχει σε αυτές με αξιώσεις. Όραμα του ΣΕΒΤ και των επί μέρους μελών του είναι μία Ελλάδα ανάπτυξης, εκπαίδευσης και διάχυσης της γνώσης και ευκαιριών για πρόοδο και αυτοβελτίωση. Όλα αυτά, όμως, στο πλαίσιο μίας καινοτόμου, ανοικτής και ανταγωνιστικής οικονομίας.
Για να υπάρξει αποτελεσματική και βιώσιμη πολιτική καινοτομίας στην χώρα, απαραίτητη προϋπόθεση είναι η υποστήριξη και ο συντονισμός των ερευνητικών προσπαθειών και η απορρόφηση σχετικών πόρων από την ΕΕ. Σημειώνουμε ότι στην σημερινή διεθνή οικονομική συγκυρία, οι καινοτομίες πρέπει να είναι βιώσιμες, αποδοτικές και ικανές να δημιουργούν αγορές, συμβάλλοντας κατ’ επέκταση στο άνοιγμα νέων θέσεων εργασίας και στην οικονομική ανάκαμψη. Η καινοτομία, επομένως, είναι από τους κύριους πυλώνες όπου στηρίζεται το όραμα και η στρατηγική μας. Μια τέτοια πρωτοβουλία έχει σκοπό να ενισχύσει με την σειρά της τις επενδύσεις σε έρευνα και ανάπτυξη και να προσφέρει ευημερία μέσα από την προώθηση νέων, εξελιγμένων παραγωγικών μεθόδων.
Από την πλευρά μας προωθούμε την καινοτομία μέσα από ουσιαστικές δράσεις, όπως ο διαγωνισμός Ecotrophelia, καθώς και η Ελληνική Τεχνολογική Πλατφόρμα και τα Brokerage Events. Μέσα από αυτές τις δράσεις προάγεται η συνεργασία της βιομηχανίας μας με την ακαδημαϊκή κοινότητα και τα ερευνητικά κέντρα, με στόχο την δημιουργία καινοτόμων, ποιοτικών προϊόντων που θα ανταποκρίνονται στις νέες τάσεις και στις αυξανόμενες ανάγκες των καταναλωτών μας. Από την άποψη αυτή, είμαστε υπερήφανοι που Έλληνες φοιτητές κατέκτησαν το χρυσό βραβείο στον Ευρωπαϊκό Διαγωνισμό Ecotrophelia 2017, αποδεικνύοντας και την ποιότητα του ανθρώπινου δυναμικού της χώρας.
Τέλος, θα ήθελα να προσθέσω και την συμμετοχή του ΣΕΒΤ και εταιρειών του σε προγράμματα προστασίας του περιβάλλοντος, όπως για παράδειγμα το έργο LifeFoodPrint, στόχος του οποίου είναι ο προσδιορισμός, η ποσοτικοποίηση και η εφαρμογή μέτρων μείωσης του αποτυπώματος άνθρακα κατά μήκος της αλυσσίδας παραγωγής και εφοδιασμού, στον τομέα της βιομηχανίας τροφίμων –και πιο συγκεκριμένα στους κλάδους των αλεύρων και της ζαχαροπλαστικής. Είμαστε αισιόδοξοι ότι, αν βελτιωθεί στην χώρα το συνολικό επιχειρηματικό περιβάλλον, αρκετά από τα σημερινά προβλήματα μπορούν να ξεπεραστούν.
