Σε ηλικία 95 ετών έφυγε από τη ζωή ένας από τους πρωτομάστορες της ελληνικής μουσικολαογραφικής παράδοσης, ο Χρόνης Αηδονίδης.
Την είδηση του θανάτου του μεγάλου Εβρίτη έκανε γνωστή ο Απόστολος Ευφραιμίδης, Πρόεδρος του Αρχείου Μουσικολαογραφικής Παράδοσης Χρόνης Αηδονίδης (ΑΜΠΧΑ).
«Με μεγάλη οδύνη ανακοινώνουμε πως ο αγαπημένος μας Δάσκαλος Χρόνης Αηδονίδης δεν είναι πια μαζί μας.
Ο Χρόνης Αηδονίδης γεννήθηκε στην Καρωτή Διδυμοτείχου στις 23 Σεπτεμβρίου 1928. Γιος του Ιερέα Χρήστου και της Χρυσάνθης Αηδονίδη, είναι ο δεύτερος από τα πέντε αδέλφια του.
Στην Καρωτή, περνά τα παιδικά και εφηβικά του χρόνια κι εκεί είναι που μαθαίνει τα πρώτα του τραγούδια και μυείται στον κόσμο της παραδοσιακής μουσικής, πρώτα από τη μητέρα του, κι έπειτα απ’ τους ντόπιους μουσικούς που έπαιζαν στα πανηγύρια του χωριού του.
Μαθητής ακόμα, διδάσκεται βυζαντινή μουσική, από τον πατέρα του και αργότερα από τον πρωτοψάλτη Μιχάλη Κεφαλοκόπτη. Όταν τελείωσε το οκτατάξιο γυμνάσιο στο Διδυμότειχο, διορίστηκε ως κοινοτικός δάσκαλος στα Πετρωτά του Έβρου. Το 1950 εγκαταστάθηκε με τους γονείς του στην Αθήνα, όπου συνέχισε και ολοκλήρωσε τις σπουδές του στη βυζαντινή μουσική, στο Ελληνικό Ωδείο, κοντά στο μεγάλο δάσκαλο Θεόδωρο Χατζηθεοδώρου.
Τον Φεβρουάριο του ίδιου χρόνου, προσλαμβάνεται στο Σισμανόγλειο Νοσοκομείο, όπου εργάζεται ως λογιστής, ενώ παράλληλα ολοκληρώνει τις σπουδές του στα λογιστικά, στη σχολή «Πυρσός». Σ’ αυτή τη θέση θα παραμείνει ως τη συνταξιοδότησή του, το 1988.
Το 1953 ο μεγάλος λαογράφος Πολύδωρος Παπαχριστοδούλου θα τον αναζητήσει και θα του προτείνει να συμμετέχει στην εκπομπή του “Θρακικοί Αντίλαλοι”, στο κρατικό ραδιόφωνο, προκειμένου να παρουσιάσει στον κόσμο ένα ρεπερτόριο της Θράκης άγνωστο μέχρι τότε. Παρότι στην αρχή ο Χρόνης Αηδονίδης θα διστάσει, λέγοντάς του “Τα τραγούδια αυτά τα ξέρω, τα αγαπώ, αλλά… ντρέπομαι να τα πω”, τα παραινετικά λόγια και οι συμβουλές του σπουδαίου λαογράφου θα τον επηρεάσουν και θα τον προτρέψουν να αφιερώσει τελικά όλο το υπόλοιπο της ζωής του στην προσπάθεια προβολής και διάδοσης της παραδοσιακής μουσικής.
Οι «Θρακικοί Αντίλαλοι» που, πριν τον Χρόνη Αηδονίδη φιλοξενούσαν μόλις 30-40 τραγούδια της Ανατολικής Θράκης, τώρα πια, με τη φωνή του, γνωρίζουν στον κόσμο για πρώτη φορά τα τραγούδια της Δυτικής και της Βόρειας Θράκης αλλά και πολλά ακόμα της Ανατολικής, που ποτέ έως τότε δεν είχαν ακουστεί πέραν από τα σύνορα της Θράκης. Αργότερα συμμετέχει στη χορωδία του Σίμωνα Καρρά, ενώ από το 1957, αναλαμβάνει τακτική εβδομαδιαία εκπομπή στο ραδιόφωνο, προβάλλοντας το μουσικό θησαυρό της Θράκης.
Παράλληλα, εξακολουθεί να λαμβάνει μέρος σε πολλές συναυλίες ανά την Ελλάδα και να δισκογραφεί. Το θρακιώτικο τραγούδι με την αριστοτεχνική και μελίρρυτη φωνή του, αγαπήθηκε από κάθε γωνιά της Ελλάδας. Αλλά έχει ταξιδέψει μαζί του στην Αμερική, στην Αυστραλία, σε πολλά κρατίδια της πρώην Σοβιετικής Ένωσης και στην Ευρώπη. Γι’ αυτό άλλωστε επιλέχθηκε να εκπροσωπήσει την πατρίδα μας στις δύο μεγαλύτερες διοργανώσεις των τελευταίων χρόνων: στο διακρατικό παγκόσμιο τηλεοπτικό εορταστικό πρόγραμμα υποδοχής της νέας χιλιετίας, το 2000, όπου η Ελλάδα καλωσόρισε τη νέα χιλιετία με τη φωνή του, στο Σούνιο και το 2004, όταν πραγματοποίησε την έναρξη της Τελετής Λήξης των Ολυμπιακών αγώνων της Αθήνας, με το συγκινητικό καθιστικό τραγούδι: «Φίλοι μ’ καλωσορίσατε», απλώνοντας την ιερή μουσική της Θράκης σε κάθε γωνιά του κόσμου.
Το τεράστιο έργο του μπορούμε να το συνοψίσουμε σε τέσσερις λέξεις: Διέσωσε – Διαμόρφωσε – Δημιούργησε – Δίδαξε Διέσωσε τη μουσική παράδοση της Θράκης όπως τη βίωσε, αλλά και όπως τη διδάχθηκε από την καλλίφωνη μητέρα του Χρυσάνθη.
Όλος αυτός ο μουσικός πλούτος της Θράκης καταγράφηκε από τον κορυφαίο λαογράφο Παντελή Καβακόπουλο, ο οποίος σε ένα από τα βιβλία του «Τραγούδια της βορειοδυτικής Θράκης» αναφέρει πως κατά τα έτη 1951-1952 κατέγραψε περισσότερα από εκατό τραγούδια της βόρειας, ανατολικής και δυτικής Θράκης από το Χρόνη Αηδονίδη και τη μητέρα του. Σήμερα ο Χρόνης Αηδονίδης έχει μια πλούσια δισκογραφία (πλέον των 500 τραγουδιών), με τα ωραιότερα τραγούδια της Θράκης. Τα περισσότερα, μάλιστα από αυτά τα τραγούδια τα κατέγραψε δισκογραφικά δύο φορές, καθώς, όπως έλεγε ο ίδιος, τα τραγούδια αυτά καταγράφηκαν για πρώτη φορά δισκογραφικά στην Αθήνα, κυρίως τις δεκαετίες 60-70, κάτω από κακές συνθήκες με πίεση χρόνου εκτελέσεων, με ελάχιστες οικονομικές δυνατότητες παραγωγής και κυρίως με τη συνεργασία άριστων μεν επαγγελματιών μουσικών οι οποίοι όμως ήταν από άλλες περιοχές της Ελλάδας και ως εκ τούτου δεν εκφράζουν και δεν αντιπροσωπεύουν το χρώμα, το ύφος και την πολυμορφία που παρουσιάζεται στη Θράκη, ούτε μπορούν να συγκριθούν με το πρωτογενές υλικό των ντόπιων μουσικών. Διαμόρφωσε το θρακιώτικο τραγούδι.
Ο Χρόνης Αηδονίδης μεγαλωμένος με τους ήχους της βυζαντινής μουσικής και ψάλτης παράλληλα ο ίδιος, πήρε όλο αυτό το πολύτιμο υλικό και το διαμόρφωσε και το διέπλασε με απόλυτο σεβασμό πάνω στους ήχους και στους δρόμους της βυζαντινής μουσικής μας παράδοσης. «Θρακιώτικο Τραγούδι – βυζαντινό τροπάρι» ονομάζεται ένας από τους δίσκους του, τίτλος που εμπεριέχει όλη αυτή την προσωπική του συμβολή στη διαμόρφωση και ποιοτική αναβάθμιση της παραδοσιακής μας μουσικής. Δημιούργησε.
Ο Χρόνης Αηδονίδης έγραψε και ο ίδιος δεκάδες τραγούδια τα οποία έχοντας το ύφος, το χρώμα και τους ρυθμούς της θρακιώτικης μουσικής παράδοσης, πέρασαν και ενσωματώθηκαν μέσα σε αυτήν, με αποτέλεσμα σήμερα πολλοί από εμάς να μην γνωρίζουμε πως είναι δημιουργίες του. Αναφέρουμε ενδεικτικά τα τραγούδια: Φίλοι μ’ καλώς ορίσατε, Βασίλεψεν Αυγερινός, Λυγερή Θρακιώτισσα, Μελαχρινό μου πρόσωπο, Μια καλή γειτονοπούλα, Άνοιξε Λενιώ την πόρτα, Απόψε την αστροφεγγιά, Σεις ψηλές λιγνές κοπέλες, Κάτω στον κάμπο τον πλατύ, Βαγγέλης Καπετάνιος και πάρα πολλά άλλα. Όλα αυτά τα τραγούδια που δημιούργησε ο ίδιος τα άφησε να ενταχθούν στη μουσική μας παράδοση χωρίς το όνομά του, ως δημιουργού, καθώς, όπως γράφει σε όλους τους δίσκους του «Τα τραγούδια είναι παραδοσιακά και ανήκουν στον Ελληνικό λαό».
Τα τελευταία χρόνια αναγκάστηκε εκ των πραγμάτων να τα δηλώσει ως δικές του δημιουργίες, όταν κάποιοι επωφελούμενοι την ανωνυμία του δημιουργού προχώρησαν είτε στην οικειοποίησή τους είτε στη μουσικά και ηθικά απαράδεκτη διασκευή τους. Δίδαξε. Το σημαντικότερο μέρος της προσφοράς του ήταν η διδασκαλία. Έχει διδάξει κατά καιρούς σε διάφορα Ωδεία και Ιδρύματα, αλλά αυτό που θεωρούσε και ο ίδιος και όλοι μας ως κορυφαία συνεισφορά του είναι η δημιουργία το 1996 στο Δήμο Αλεξανδρούπολης, του Κέντρου Μελέτης Μουσικής Παράδοσης Θράκης, Μικράς Ασίας και Ευξείνου Πόντου. Εκεί πέραν των αξιόλογων μουσικών καταγραφών που πραγματοποιήθηκαν, λειτούργησε και το Εργαστήρι Παραδοσιακής Μουσικής, όπου δίδαξε το παραδοσιακό τραγούδι, ερχόμενος δύο έως και τέσσερις φορές το μήνα στην Αλεξανδρούπολη. Το Εργαστήρι αυτό, μέχρι το 2010 που λειτούργησε, ήταν μια πολύτιμη κιβωτός διάσωσης και διάδοσης της μουσικής μας παράδοσης τόσο στο τραγούδι όσο και στη διδασκαλία των παραδοσιακών μας οργάνων. Δίδαξε με το λόγο αλλά και με το παράδειγμά του, τη σεμνότητα και ταπεινότητα στη ζωή και στο πατάρι.
Το 2002 αφουγκραζόμενοι την αγάπη και την επιθυμία του κόσμου να διασωθεί όλο αυτό το πολύτιμο έργο του και να τιμηθεί εν ζωή γι’ αυτό, δημιουργήσαμε στην Αλεξανδρούπολη το Αρχείο Μουσικολαογραφικής Παράδοσης «Χρόνης Αηδονίδης», του οποίου είναι και επίτιμος πρόεδρος, όπου, μεταξύ των λοιπών καταστατικών του σκοπών προσπαθούμε, να συνεχίσουμε τη διδασκαλία της δημοτικής μας μουσικής με το ύφος, το χρώμα και τον τρόπο που μας δίδαξε ο αγαπημένος μας δάσκαλος.
Όλα αυτά τα χρόνια είναι αναρίθμητες οι διακρίσεις και οι τιμές που έχει δεχθεί ο Χρόνης Αηδονίδης για την προσφορά του στον ελληνικό πολιτισμό, από κρατικούς φορείς, από Μητροπόλεις, καθώς επίσης και από πάρα πολλούς δήμους ανά την Ελλάδα και πολιτιστικούς συλλόγους στη χώρα μας και στο εξωτερικό. Κορυφαία τιμητική διάκριση είναι η απονομή στο Χρόνη Αηδονίδη του Οφφικίου του «Άρχοντος Υμνωδού της Αγίας Του Χριστού Μεγάλης Εκκλησίας» από τον Οικουμενικό Πατριάρχη κ. Βαρθολομαίο στις 29-11-2010, μετά από κοινή πρόταση των Μητροπολιτών Διδυμοτείχου κ. Δαμασκηνού και Αλεξανδρουπόλεως κ. Ανθίμου. Ξεχωρίζει επίσης η απόδοση του Μεγαλόσταυρου από το Μακαριστό Αρχιεπίσκοπο Αθηνών Χριστόδουλο, η απόδοση του Μεγαλόσταυρου από τον Αρχιεπίσκοπο Αθηνών Ιερώνυμο και οι βραβεύσεις του δια χειρός δύο Προέδρων της Ελληνικής Δημοκρατίας.
Ένα σημαντικό μέρος από το προσωπικό, οικογενειακό και καλλιτεχνικό αρχείο του Χρόνη Αηδονίδη διαφυλάσσεται σήμερα στα γραφεία του Αρχείου Μουσικολαογραφικής Παράδοσης «Χρόνης Αηδονίδης» και είναι προσβάσιμο σε οποιονδήποτε επιθυμεί να μελετήσει τη ζωή και το έργο του, καθώς επίσης και ένα μέρος από τις τιμητικές διακρίσεις και τη δισκογραφία του έχει δωρηθεί στις Ιερές Μητροπόλεις Αλεξανδρουπόλεως και Διδυμοτείχου. Θα πρέπει βέβαια να πούμε πως το μεγαλύτερο μέρος αυτού του αρχείου, και μέχρι το 2002 τουλάχιστον που δραστηριοποιήθηκε ο σύλλογος του Χρόνη Αηδονίδη, το συνέλεξε και το διέσωσε η σύζυγός του Φωτεινή. Και αναφερόμενοι στην αγαπημένη του σύζυγο Φωτεινή, θα πρέπει να πούμε πως το σημαντικότερο δώρο που χάρισε ο Θεός στο Χρόνη Αηδονίδη δεν είναι η φωνή του, είναι η σύζυγός του. Μια σύντροφος που σε κάθε στιγμή της ζωής τους τον στήριξε προσωπικά και καλλιτεχνικά και μέχρι και σήμερα, με πολλά και σημαντικά προβλήματα υγείας η ίδια, όλη η έννοια της, οι ευχές και οι προσευχές της ήταν για τον αγαπημένο της Χρόνη.
Τέλος αξίζει να σημειωθεί ότι εις εκπλήρωση υποσχέσεώς του προς τον Ιερέα πατέρα του, ο Χρόνης Αηδονίδης έχει κτίσει με δικές του δαπάνες μια μικρή Εκκλησία στην Καρωτή Διδυμοτείχου αφιερωμένη στον Προφήτη Ηλία, η οποία εξυπηρετεί, εκτός των άλλων και το κοιμητήριο της Καρωτής Διδυμοτείχου.
