Η αλλαγή της ώρας και η μετάβαση στη θερινή αποτελεί ένα ζήτημα που εδώ και χρόνια προκαλεί έντονες αντιδράσεις σε ολόκληρη την Ευρώπη.
Τα ξημερώματα της Κυριακής 30 Μαρτίου, οι δείκτες των ρολογιών μετακινήθηκαν μία ώρα μπροστά, όπως συμβαίνει κάθε χρόνο την τελευταία Κυριακή του Μαρτίου. Στη χώρα μας, η αλλαγή πραγματοποιήθηκε στις 03:00, όταν τα ρολόγια ρυθμίστηκαν ώστε να δείχνουν 04:00.
Η γαλλική εφημερίδα Le Monde, με αφορμή αυτή τη μετάβαση, αναλύει τους λόγους για τους οποίους το ζήτημα δεν αποτελεί απλώς αντικείμενο αντιπαράθεσης, αλλά και πολιτικής συζήτησης.
Η ιστορία της θερινής ώρας στη Γαλλία
Στη Γαλλία, η θερινή ώρα τέθηκε σε εφαρμογή το βράδυ του Σαββάτου προς Κυριακή. Το μέτρο αυτό εισήχθη το 1975, εν μέσω της πετρελαϊκής κρίσης, με στόχο τη μείωση της ενεργειακής κατανάλωσης. Στην πραγματικότητα, η πρώτη απόπειρα εφαρμογής της θερινής ώρας στη Γαλλία έγινε το 1916, αλλά εγκαταλείφθηκε το 1944. Επανήλθε το 1975, αρχικά ως προσωρινό μέτρο, το οποίο όμως εξακολουθεί να ισχύει μέχρι σήμερα.
Σε ευρωπαϊκό επίπεδο, η αλλαγή της ώρας γενικεύτηκε τη δεκαετία του 1980 και εναρμονίστηκε το 2002. Ωστόσο, το 2018 η Ευρωπαϊκή Επιτροπή πρότεινε την κατάργησή της, μια απόφαση που τελικά αναβλήθηκε το 2021 λόγω έλλειψης συντονισμού μεταξύ των κρατών-μελών. Το βασικό ζήτημα που προκύπτει είναι η ανάγκη εναρμονισμένης επιλογής μεταξύ θερινής και χειμερινής ώρας, ώστε να αποφευχθεί η δημιουργία ενός ανομοιογενούς τοπίου χρονικών ζωνών στην ήπειρο.
Στη Γαλλία, μια δημόσια διαβούλευση του 2019 έδειξε ότι το 83,74% των πολιτών τάσσεται υπέρ της κατάργησης της αλλαγής της ώρας, με πάνω από το 60% να την κρίνει αρνητικά. Παράλληλα, τα υπερπόντια εδάφη της χώρας δεν εφαρμόζουν το μέτρο, καθώς οι μεταβολές στη διάρκεια της ημέρας εκεί είναι μικρότερες. Σε διεθνές επίπεδο, χώρες όπως το Μεξικό, η Τουρκία και η Ρωσία έχουν ήδη καταργήσει τις αλλαγές ώρας.
Τα ενεργειακά οφέλη αμφισβητούνται
Το βασικό επιχείρημα υπέρ της αλλαγής της ώρας είναι η εξοικονόμηση ενέργειας. Σύμφωνα με τη Γαλλική Υπηρεσία Διαχείρισης Περιβάλλοντος και Ενέργειας (Ademe), ωστόσο, τα ενεργειακά οφέλη είναι περιορισμένα.
Μια μελέτη του 2010 κατέδειξε ότι η θερινή ώρα μειώνει την κατανάλωση ενέργειας το βράδυ, αλλά την αυξάνει το πρωί, οδηγώντας σε συνολική εξοικονόμηση 440 GWh, ποσότητα που ισοδυναμεί με τον ετήσιο φωτισμό μιας πόλης όπως η Μασσαλία. Ωστόσο, με την πρόοδο στην τεχνολογία φωτισμού, ιδιαίτερα με τη διάδοση των LED, το όφελος αυτό έχει μειωθεί. Το 2018, η εξοικονόμηση περιορίστηκε στις 351 GWh, ενώ μέχρι το 2030 εκτιμάται ότι θα πέσει στις 258 GWh.
Επιπλέον, καθώς το μεγαλύτερο μέρος της οικιακής ενεργειακής κατανάλωσης αφορά τη θέρμανση και όχι τον φωτισμό, η συνολική χρησιμότητα της αλλαγής της ώρας τίθεται υπό αμφισβήτηση. Μια βρετανική μελέτη μάλιστα υποστηρίζει ότι η διατήρηση της θερινής ώρας καθ’ όλη τη διάρκεια του χρόνου θα μπορούσε να μειώσει τους λογαριασμούς ηλεκτρικού ρεύματος κατά 460 ευρώ ανά νοικοκυριό στο Ηνωμένο Βασίλειο.
Η αμφιλεγόμενη σχέση με την οδική ασφάλεια
Ένα ακόμη σημείο κριτικής προς τη θερινή ώρα είναι η πιθανή της επίδραση στα τροχαία ατυχήματα. Η Ένωση Πολιτών για Δίκαιη και Βιώσιμη Ώρα (Ached) αναφέρει ότι, μετά την εισαγωγή της θερινής ώρας το 1976, οι θάνατοι από τροχαία στη Γαλλία αυξήθηκαν κατά 661 σε σχέση με το 1975.
Ωστόσο, τα στοιχεία για τη σχέση θερινής ώρας και τροχαίων ατυχημάτων είναι αντικρουόμενα. Μια έκθεση της Ευρωπαϊκής Επιτροπής το 2014 κατέληξε στο συμπέρασμα ότι ορισμένες μελέτες δείχνουν πως η αλλαγή της ώρας βελτιώνει την οδική ασφάλεια λόγω καλύτερης ορατότητας, ενώ άλλες υποστηρίζουν ότι η διαταραχή του ύπνου αυξάνει τον κίνδυνο ατυχημάτων.
Σύμφωνα με το Observatoire national interministériel de la sécurité routière, τα ατυχήματα με πεζούς αυξάνονται κατά 42% τον Νοέμβριο σε σύγκριση με τον Οκτώβριο, κάτι που αποδίδεται στη μειωμένη ορατότητα μετά την αλλαγή της ώρας.
Οι επιπτώσεις στην υγεία και το «κοινωνικό τζετλάγκ»
Η μετάβαση στη θερινή ώρα επηρεάζει τον ανθρώπινο βιορυθμό, προκαλώντας διαταραχές στον ύπνο και ενδεχόμενες επιπτώσεις στην υγεία. Σύμφωνα με σουηδική μελέτη του 2008, τις ημέρες μετά την αλλαγή της ώρας παρατηρείται αύξηση στα περιστατικά καρδιακών προσβολών, κυρίως την άνοιξη, όταν οι άνθρωποι χάνουν μία ώρα ύπνου.
Μια ευρωπαϊκή έρευνα του 2015 υποστηρίζει ότι η αλλαγή της ώρας μπορεί να έχει αρνητικές επιδράσεις στη διάθεση και την ποιότητα του ύπνου, ενώ το 19% των γιατρών στη Γαλλία αναφέρει αύξηση της χρήσης ηρεμιστικών κατά την περίοδο της αλλαγής. Παράλληλα, μια αμερικανική μελέτη για το φαινόμενο του «κοινωνικού τζετλάγκ» διαπιστώνει ότι η θερινή ώρα μπορεί να μειώσει τον ύπνο κατά 19 λεπτά κατά μέσο όρο, με επιπτώσεις στην παραγωγικότητα και την ευεξία.