Του Θέμη Μπάκα*
Συνέβη κι αυτό. Το ελληνικό ηλεκτρικό σύστημα απενεργοποίησε περίπου 5.000 φωτοβολταϊκά και άλλα πάρκα Ανανεώσιμων Πηγών Ενέργειας (ΑΠΕ), επικαλούμενο την ανάγκη προστασίας του δικτύου από υπερφόρτωση!
Όμως, το πιο ανησυχητικό είναι ότι το μέτρο αυτό φαίνεται να πλήττει σχεδόν αποκλειστικά τους μικρούς παραγωγούς, αφήνοντας στο απυρόβλητο τους μεγάλους παίκτες της αγοράς ενέργειας.
Αλήθεια, πόσο λογικό είναι, άραγε, μια χώρα που εισάγει ενέργεια και αντιμετωπίζει σοβαρό ενεργειακό κόστος, να πετάει στα σκουπίδια την εγχώρια παραγόμενη από ΑΠΕ;
Σύμφωνα με τα επίσημα στοιχεία, η ζήτηση ηλεκτρικής ενέργειας στην Ελλάδα αυξήθηκε, το 2024, κατά 5,4%.
Παράλληλα, το μερίδιο της ΔΕΗ στη λιανική αγορά μειώθηκε από 57% το 2023 σε 51%, ενώ και στην παραγωγή ηλεκτρικής ενέργειας υποχώρησε, από 40% σε 34%, λόγω χαμηλότερης παραγωγής από λιγνιτικές μονάδες, όπως ανακοίνωσε η ίδια η εταιρεία.
Ωστόσο, και παρά τις μειώσεις αυτές, τα οικονομικά της αποτελέσματα εντυπωσιάζουν:
*Τα έσοδά της αυξήθηκαν, το 2024, κατά 15%, από 7,7 δισ. ευρώ, το 2023. σε 9 δισ. ευρώ.
*Τα προσαρμοσμένα EBITDA εκτινάχθηκαν στα 1,8 δισ. ευρώ (+41%).
*Τα καθαρά προσαρμοσμένα κέρδη υπερδιπλασιάστηκαν, φτάνοντας τα 426 εκατ. ευρώ (από 206 εκατ.).
Αξίζει να σημειωθεί ότι τα παραπάνω οικονομικά στοιχεία αφορούν μόνο την ΔΕΗ, και όχι το σύνολο των μεγάλων ενεργειακών ομίλων, που επίσης εμφανίζουν σημαντικά κέρδη τα τελευταία χρόνια, ενώ την ίδια στιγμή οι μικροπαραγωγοί ηλεκτρικής ενέργειας βλέπουν τα εισοδήματά τους να συμπιέζονται και τη βιωσιμότητά τους να απειλείται.
Το πρόβλημα του κορεσμένου δικτύου φαίνεται ότι αντιμετωπίζεται κυρίως εις βάρος των μικρών παραγωγών. Ειδικότερα:
*Αναστέλλονται αιτήσεις αδειοδότησης για νέα μικρά έργα (0,5 – 1 MW).
*Επιβάλλεται εγκατάσταση εξοπλισμού περιορισμού παραγωγής σε ήδη λειτουργούντες σταθμούς.
*Οι μικροεπενδυτές, με μικρά φωτοβολταϊκά πάρκα που στηρίχθηκαν κυρίως σε τραπεζικό δανεισμό, καλούνται τώρα να λειτουργήσουν σε ένα πλαίσιο όπου τα έσοδα δεν καλύπτουν ούτε τις δανειακές τους υποχρεώσεις.
Κι ενώ οι μικροί αποκλείονται, ο ΑΔΜΗΕ, αρμόδιος για έργα άνω των 50 MW, συνεχίζει να εγκρίνει αιτήσεις και να εκδίδει όρους σύνδεσης για νέους υποσταθμούς που ενισχύουν τους μεγάλους παρόχους ενέργειας, διευρύνοντας το χάσμα ανάμεσα στους μικρούς και τους καθετοποιημένους ενεργειακούς ομίλους.
Η ιστορία επαναλαμβάνεται
Δυστυχώς, δεν είναι η πρώτη φορά που οι μικροί παραγωγοί πλήττονται από μονομερείς, αναδρομικές αλλαγές. Την περίοδο 2009 - 2013, χωρίς να αυξηθεί επαρκώς το ΕΤΜΕΑΡ, άδειες για φωτοβολταϊκά δίνονταν μαζικά, αλλά χωρίς να υπάρχουν οι αντίστοιχοι πόροι για τη στήριξή τους.
Το αποκορύφωμα ήρθε το 2014, όταν η τότε κυβέρνηση, με τον Ν. 4254/2014, επέβαλε «κούρεμα» τιμών έως και 54% σε ήδη υπογεγραμμένες συμβάσεις, επηρεάζοντας 40.000 στέγες και 14.000 πάρκα.
Σήμερα, επιχειρείται νέο «κούρεμα», αυτή τη φορά μέσω τεχνικής υποχρέωσης εγκατάστασης εξοπλισμού τηλε-ελέγχου. Οι σταθμοί από 400 kW έως 1 MW καλούνταν, με δικές τους δαπάνες, μέχρι τις 13/02/2025, να εγκαταστήσουν εξοπλισμό.
Σε διαφορετική περίπτωση, ο διαχειριστής θα μπορεί να περικόπτει την παραγωγή. Και οι παραγωγοί, θα χάνουν 25% των εσόδων τους για κάθε περίοδο εντολής περικοπής.
Όλα αυτά δεν προβλέπονταν στις αρχικές συμβάσεις, και συνιστούν σαφή μονομερή μεταβολή των συμφωνημένων όρων. Ο Σύνδεσμος Αγροτικών Φωτοβολταϊκών επισημαίνει ότι μόλις 5-10% των μικρών έργων έχουν καταφέρει μέχρι τώρα να εγκαταστήσουν τον απαραίτητο εξοπλισμό, κάτι που φανερώνει τη δυσκολία συμμόρφωσης και τον κίνδυνο μαζικής οικονομικής ζημίας.
Το διαχρονικά «ξεχασμένο» εργαλείο των ΑΠΕ
Κι ενώ τα μεγέθη των μεγάλων ενεργειακών ομίλων ενισχύονται εντυπωσιακά, παραμένει ανεπίλυτο το ζήτημα της αποθήκευσης ενέργειας, ενός κρίσιμου παράγοντα για την απρόσκοπτη και βιώσιμη ανάπτυξη των ΑΠΕ.
Η ανάγκη ύπαρξης μονάδων αποθήκευσης είναι εδώ και χρόνια ευρέως αναγνωρισμένη από την επιστημονική κοινότητα, την αγορά και την πολιτεία. Ωστόσο, από το 2023 έως σήμερα, δεν έχει τεθεί σε λειτουργία ούτε μία μονάδα αποθήκευσης ενέργειας στην Ελλάδα! Ακόμα χειρότερα, καμία δεν έχει ολοκληρώσει καν την αδειοδοτική της διαδικασία.
Αυτό σημαίνει ότι το σύστημα ΑΠΕ συνεχίζει να στηρίζεται σε μία ασταθή, προσωρινή και δυσλειτουργική αρχιτεκτονική, με την πλεονάζουσα ενέργεια απλώς να απορρίπτεται, αντί να αξιοποιείται, και το φορτίο ρυθμίζεται μέσω περικοπών και αποκλεισμών των μικρών παικτών.
Η αποθήκευση δεν είναι πολυτέλεια. Συνιστά την τεχνολογική γέφυρα μεταξύ παραγωγής και κατανάλωσης, ενώ η πλήρης απουσία της συνιστά στρατηγικό έλλειμμα της χώρας στη μετάβαση προς ένα βιώσιμο ενεργειακό μέλλον.
Προτάσεις για ένα δίκαιο ενεργειακό μέλλον
Η σημερινή προσέγγιση, που οδηγεί σε απόρριψη καθαρής ενέργειας και στραγγαλισμό μικρών παραγωγών, είναι βιώσιμη μόνο για τους λίγους. Αντί γι’ αυτό, χρειάζεται ένας ρεαλιστικός, δίκαιος και κοινωνικά ωφέλιμος σχεδιασμός, με τους εξής άξονες:
*Άμεση θεσμοθέτηση και λειτουργία μονάδων αποθήκευσης ενέργειας, καθώς μέχρι σήμερα δεν έχει λειτουργήσει καμία.
*Ενεργοποίηση τοπικής κατανάλωσης ενέργειας ώστε να μην υπερφορτώνεται το δίκτυο.
*Παροχή δωρεάν ή φθηνής ενέργειας σε αγρότες, βιοτεχνίες και εργοστάσια τις ώρες υπερπαραγωγής, με στόχο τη μείωση του κόστους παραγωγής αγαθών και την αύξηση της απασχόλησης.
*Αναβάθμιση του δικτύου και των έξυπνων υποδομών (smart grids).
*Δίκαιη κατανομή της πρόσβασης στο δίκτυο για μικρούς και μεγάλους παρόχους.
Αν δεν αλλάξει το υφιστάμενο μοντέλο, υπάρχει ο ορατός κίνδυνος να στερηθεί η κοινωνία την ενεργειακή αυτάρκεια, εκατοντάδες μικροπαραγωγοί να οδηγηθούν σε χρεοκοπία και να αφεθεί η «μεγάλη μετάβαση» έρμαιο σε λίγους, ισχυρούς ομίλους.
Αλλά το ενεργειακό μέλλον δεν μπορεί να οικοδομείται πάνω σε αποκλεισμούς και ανισότητες. Η καθαρή ενέργεια είναι πολύτιμη, όχι για να πετιέται, αλλά για να χτίσει μια δίκαιη, πράσινη οικονομία για όλους.
ΣΣ: Ο Θέμης Μπάκας είναι πολιτευτής Αχαΐας.
