Γάλλος καθηγητής της φιλοσοφίας, αλλά και σύμβουλος σε θέματα νέας επιχειρηματικότητας, ο κ. Ζιλ Λιποβίτσκυ, 74 ετών, προέρχεται από τον χώρο της αυτόνομης αριστεράς –πλην όμως, όταν αποφάσισε να μελετήσει τον Αλέξις ντε Τοκβίλ κατάλαβε ότι κάπου ο δρόμος του ήταν λάθος. Αντεληφθη επισης ότι οι κοινωνίες δεν αναπτύσσονται και δεν εκσυγχρονίζονται ούτε με τσιτάτα, ούτε με διατάγματα, ούτε με ευχολόγια.
Οι κοινωνίες αναπτύσσονται, αλλάζουν και προοδεύουν όταν υπάρχουν άνθρωποι ικανοί να τις απογειώσουν και να τις εμπνεύσουν με πνεύμα αυτονομίας, δημιουργίας και ατομικής ολοκληρώσεως. Όταν, με άλλα λόγια, οι κοινωνίες είναι κινητικές, επισημαίνει ο Γάλλος φιλόσοφος, που έγινε γνωστός στην χώρα του το 1983 με το βιβλίο του «Η Εποχή του Κενού».
Για μια μακρά περίοδο, στην διαδικασία μεταβάσεως των δυτικών κοινωνιών από την αγροτική στην βιομηχανική οικονομία, οι κινητικοί, οι ανήσυχοι άνθρωποι, αυτοί που αποφάσιζαν να αναλάβουν κινδύνους, ήσαν λιγοστοί. Παρόλα αυτά, κατάφεραν να μετασχηματίσουν τεράστια κοινωνικά σύνολα κα να θέσουν τις βάσεις για τις βιομηχανικές κοινωνίες του 20ου αιώνα –όχι βέβαια χωρίς συγκρούσεις και αιματηρούς πολέμους, δύο από τους οποίους είχαν και παγκόσμιο χαρακτήρα. Οι πόλεμοι αυτοί, όμως, μάλλον υπήρξαν και οι τελευταίοι μεταξύ χωρών της Δύσεως. Διότι, από το τέλος τους και μετά, ο δυτικός κόσμος, εν ειρήνη, γνώρισε την ισχυρότερη ανάπτυξη και προοδο που έχουν ποτέ καταγραφεί στην ανθρώπινη ιστορία.
Ειδικότερα στην Δυτική Ευρώπη, η μεταπολεμική περίοδος υπήρξε επισης αυτή της θεμελιώσεως ενός πρωτόγνωρου για τις ανθρώπινες κοινωνίες κοινωνικού κράτους, το οποίο σήμερα αποτελεί και παγκόσμιο παράδειγμα προς μίμηση.
Έπισης,ενα από τα βασικά χαρακτηριστικά των δυτικών κοινωνιων και οικονομιών στην προαναφερόμενη περίοδο, είναι το φαινόμενο του εκδημοκρατισμού της παραγωγής και της καταναλώσεως. Με άλλα λόγια, μέσα σε μία πεντηκονταετία, πάρα πολλά εκατομμύρια ανθρώπων μπόρεσαν και απέκτησαν αγαθά που στα τέλη του 19ου αιώνος ήταν προσβάσιμα αυστηρώς σε πολύ λίγους μόνον. Αυτός ο εκδημοκρατισμός της παραγωγής και καταναλώσεως υπήρξε, αφ’ ενός, πηγή οικονομικής και κοινωνικής ευμάρειας, αφ’ ετέρου δε, φορέας μιας μετανεωτερικής εποχής στην οποία τεράστιο ρόλο έπαιξαν η μισθωτή εργασία, η μαζική κατανάλωση και ένας ηδονοθηρικός ατομικισμός, με ποικίλες ψυχολογικές κυρίως επιπτώσεις. Όσο για τις κοινωνικές αντιπαραθέσεις στις αναπτυγμένες δυτικές κοινωνίες, απείχαν πολύ από την μαρξική αντίληψη της πάλης των τάξεων. Ήσαν περισσότερο αντιπαραθέσεις μεγαλύτερης συμμετοχής στον παραγόμενο πλούτο, παρά προσπάθειας ατομικης ιδιοποιήσεως του τελευταίου.
Μέσα σε αυτό το περιβάλλον, όπου η κοινωνική προστασία έπαιξε και παίζει μεγάλο ρόλο, οι μεταπολεμικές καταναλωτικές κοινωνίες ενδιαφέρονταν περισσότερο για προστασία παρά για δημιουργία και αναλήψεις κινδύνων. Για μία περίοδο ετσι, απέδιδαν μεγάλη σημασία στο προστατευτικο έχειν και είχαν σε δεύτερο μοίρα το δημιουργικο πράττειν – που είναι, ωστόσο, η κατ’ εξοχήν αναπτυξιακή συμπεριφορά. Κατ’ επέκταση, στις κοινωνίες αυτές το έχειν και η προστασια, επεσκίαζαν το είναι και καλλιεργούσαν στα άτομα την αίσθηση της ανευθυνότητος για την ζωή τους, φαινόμενο παραλυτικό και σε βάθος χρόνου καταστροφικό για μια κοινωνία.
Σήμερα, η κατάσταση αυτή ανατρέπεται με εκκωφαντικό τρόπο και η ανατροπή αυτή αποτελεί μέρος της κρίσεως που βιώνουν οι αναπτυγμένες κοινωνίες. Κρίση που σαφώς δεν είναι μόνον χρηματοοικονομική, αλλά και πνευματική, ψυχολογική και άρα υπαρξιακή.
Κύρια χαρακτηριστικά της εποχής μας είναι η ανάδειξη της γνώσεως σε συντελεστή παραγωγής, η επιτάχυνση της ιστορίας και των αλλαγών που πραγματοποιούνται, η ραγδαία ανάπτυξη μη δυτικών κόσμων και η πρωτοφανής ταχύτητα κινήσεως ανθρώπων, κεφαλαίων, ιδεών, γνώσεων, πληροφοριών και δεδομένων. Ταυτοχρόνως, μετά από χιλιάδες χρόνια, ο αρχαιοελληνικός Λόγος και η δυτική εκδοχή του υποκύπτουν σταδιακά στην φρενίτιδα του στιγμιαίου, στην τυραννία του εφήμερου, στην καθίζηση των ουτοπιών και στην κυριαρχία του χρόνου. Όλα αυτά, υποστηρίζουν αρκετοί νέοι στοχαστές και άλλοι διανοούμενοι, συνιστούν την εποχή της μετανεωτερικότητος, στην οποία καθοριστικός και αποφασιστικός για την πορεία μιας κοινωνίας είναι ο ρόλος της κινήσεως.
Κατά τον γνωστό μελλοντολόγο Άλβιν Τόφλερ, όσο πιο ακίνητες είναι οι κοινωνίες τόσο γρηγορότερα θα βυθίζονται σε σοβαρές κρίσεις, με κυρίαρχο στοιχείο τους την βία. Ακριβώς το αντίθετο θα συμβαίνει με τις κινητικές και δημιουργικές κοινωνίες, που θα επιδεικνύουν υψηλούς βαθμούς προσαρμοστικότητος. Στις κοινωνίες αυτές, οι νέοι επιχειρηματίες και οι start-ups θα δημιουργούν σταδιακά ένα νέο οικονομικό, κοινωνικό και ψυχολογικό περιβάλλον, στο πλαίσιο του οποίου θα αρχίσει να κυριαρχεί το δημιουργικο είναι έναντι τού προστατευτικου έχειν. Η προσωπική αυτοολοκλήρωση και επιβεβαίωση, θα έχουν μεγαλύτερο βάρος από την θεαματική επίδειξη χρήματος.Η ευτυχια ολο και πιο πολυ θα αποσυνδεεται απο το χρημα.
Από την πλευρά του, όπως είναι ήδη ορατό, σε αυτή την νέα εποχή το κεφάλαιο όλο και περισσότερο θα ακολουθεί ιδέες, γιατί οι τελευταίες σε πολλές περιπτώσεις περικλείουν υψηλές προστιθέμενες αξίες.
Τέλος, ένα άλλο ιστορικό φαινόμενο που σημαδεύει την εποχή μας και στο οποίο θα επανέλθουμε είναι αυτό της αποδυτικοποιήσεως του κόσμου, μέσω της παγκοσμιοποιήσεως και της αναδύσεως του ασιατικού καπιταλισμού,ο οποιος διαφερει αισθητα απο τον αντιστοιχο δυτικου τυπου και το φιλοσοφικο του υποβαθρο.Θα πρεπει επισης να σημειωσουμε οτι η αποδυτικοποιηση οδηγει και σε λιγοτερο κρατος δικαιου,που σημαινει οτι ενα απο απο τα σοβαρα προβληματα του αιωνα μας θα ειναι οι ηδη ορατες μορφες αυταρχισμου,που θα συνοδευονται και απο φαινομενα λαικισμου και γενικευμενης πνευματικης παρακμης.Παρ’ολα αυτα η αναδυση της τεχνητης νοημοσυνης φερνει ηδη στο προσκηνιο νεα πολιτισμικα προτυπα ,που ισως να περιμενουν καποιον ...ψηφιακο Σωκρατη για να τα ερμηνευσει.
